معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب دربردارندۀ بررسی تمام مراحل زندگی گوته از تولد تا واپسین دم حیات او از منظر روان‌شناسی است.

زندگی‌نامۀ روان‌شناسانه معمولا دربارۀ افراد برجسته و تاریخی نوشته می‌شود و بدین ترتیب نه‌تنها آثار و جایگاه تاریخی و اجتماعی آنها، بلکه جنبه‌های شخصیتی و روان‌شناختی نیز بررسی می‌شود. بدین منظور زندگی چنین افرادی از کودکی، روابط خانوادگی، مقاطع مهم زندگی خصوصی و سیر تکوینی آنها بررسی و تفسیر می‌شود. آنچه نوشتن زندگی‌نامۀ روان‌شناسانۀ گوته را به‌راستی به پروژۀ عظیمی بدل می‌کند، از سویی آثار پرشمار گوته است؛ چراکه در نهایت معتبرترین منبع تجزیه و تحلیل آثار خود اوست و از سوی دیگر شمار تصورنشدنی تفاسیری است که بر آثار و زندگی گوته نوشته‌اند. نویسندۀ این کتاب به خوبی توانسته با رجوع مستقیم به آثار اصلی گوته و انبوه مدارک و اسناد دربارۀ وی، زمینه‌ای مستدل و قابل فهم برای درک سیر تکوین زندگی و آثار و افکار گوتۀ جهانی از منظر روان‌شناختی ارائه دهد. این بررسی دربردارندۀ تمام مراحل زندگی گوته از تولد تا واپسین دم حیات اوست.

سرگذشت گوته در مسیر یک زندگی خلاق، پرفراز و نشیب و با مشقات و بحران‌های فراوان توأم بوده است. حتی تولد وی آن‌چنان دشوار بود که همه فکر می‌کردند مرده است. گوته در 74 سالگی چنان به ورطۀ عشقی بی‌فرجام فرو غلتید که بار دیگر همچون ایام بیست‌سالگی به فکر خودکشی افتاد. او در طی زندگی طولانی خویش سرخوردگی‌های تلخی را به جان خرید و دچار فراز و نشیب‌های روحی متعددی بود. او نه فقط کودکی مستعد و شاعری محبوب و سیاست‌مداری بانفوذ بود، بلکه همچنین در تمام طول زندگی‌اش سرگشته، پریشان و انسانی دردمند بود که هم‌زمان توانایی خاصی در تحمل فشارهای روحی و تبدیل آنها به رشدی خلاق داشت.

از منظر روان‌شناسی این نکته کاملا قابل توجه است که گوته توانست با وجود نوسانات و تلاطم‌های شدید عاطفی، همچنان زندگی پرشور و خلاقی را سپری کند. مشغولیت دائمی وی با خاطرات و تخیلات خویش که بسا برایش زجرآور نیز بود، وی را به لحاظ روانی مستحکم کرد و نگارش را به اصل درمانی وی بدل کرد: «و بدین ترتیب در زندگی به مسیری گام نهادم که در تمام عمرم نتوانستم ترک کنم، همان طریقتی که مرا به وجد می‌آورد و نیز عذابم می‌داد. گاهی نیز می‌کوشیدم تصویری را در قالب یک شعر بیان کنم و بدین ترتیب بر تلاطم درونی خویش چیره شوم. از این طریق می‌توانستم هم به اصلاح تلقی خویش از پدیده‌های بیرونی دست یابم و هم به آرامش درونی. شاید من محتاج‌ترین فرد به این نبوغ بودم؛ زیرا طبیعتم همواره مرا از این سو به آن سو پرتاب می‌کرد».

نویسندگی به گوته کمک می‌کرد تا تعارضات درونی خویش را درک کند و برتابد و در نهایت بر آنها غلبه یابد. البته او فقط پرداختن به ترس‌ها و نیازهای زندگی خویش بسنده نمی‌کرد، بلکه راهکارهای فراگیری برای حل تعارضات فردی و اجتماعی ارائه می‌داد. در حل خلاق بحران‌های روانی گوته، انسان‌های بسیاری نظیر مادر، پدر، خواهر و جمع بی‌شماری از دوستان زن و مرد با او همراه بودند. گوته از همان ایام کودکی و جوانی نیاز مبرم داشت تا شمع محفل باشد، ستایش شود و مورد تمجید و تأیید قرار گیرد. او این سعادت را داشت که در برآورده کردن نیازهایش کامیاب باشد و از این طریق به سرمنزل شادکامی برسد.

در بخش نخست این کتاب دیدگاه‌های مهمی دربارۀ زندگی و آثار گوته مطرح می‌شود و تلاش پرشور او در دستیابی به یک زندگی خلاق در کانون توجه قرار دارد. نویسنده هدف خود از بررسی راه و روش گوته از منظر روان‌شناختی را شناساندن شرایطی می‌داند که به یک زندگی خلاق و پربار انجامیده است.

بخش دوم کتاب با تظریح نظر گوته دربارۀ تحقق زندگی خلاقانه آغاز می‌شود. سپس زندگی و آثار او از دیدگاه پژوهش خلاقیت مدرن بررسی می‌شود. در ادامه و در ارتباط با توصیف گوته از هنر زندگی، این پرسش طرح شده که آیا گوته ـ آنگونه که هنوز هم ادعا می‌شود ـ دچار بیماری و اختلال روانی بوده است یا خیر؟ در انتهای کتاب نیز تفسیر کوتاهی از شعر «میراث» گوته ارائه شده است.

نویسندۀ آلمانی کتاب برای شرح و بررسی روان‌شناسانۀ زندگی این ادیب جهانی، به ضرورت به آثار نظم و نثر، رمان‌ها، نمایشنامه‌ها و نامه‌های او و همچنین نوشته‌ها، مکاتبات و خاطرات دوستان، خویشاوندان و معشوقانش مراجعه کرده است. منبع دیگر نویسنده برای نگارش این کتاب، شامل آثار گوته‌شناسان و متخصصان ادبیات آلمانی است.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت مترجم

طریقت گوته در مسیر زندگی خلاق

بخش اول: زندگی و آثار

کودکی، نوجوانی، جوانی: فرانکفورت 1749 ـ 1765

بحران‌های ایام دانشجویی: لایپزیک 1765 ـ 1768

بازگشت به خانۀ پدری 1768 ـ 1770

فرار از عشق: استراسبورگ 1770 ـ 1771

گریز به فرانکفورت 1771 ـ 1772

اشتیاق و حرمان: وتسلار 1772

دروان نبوغ: فرانکفورت 1772 ـ 1775

تعارضات روانی گوته در آینۀ درام‌های نخستین وی

دوران پختگی: وایمار 1775 ـ 1786

تولدی دیگر: ایتالیا 1786 ـ 1788

عشق بزرگ: وایمار 1788 ـ 1805

تحولات سیاسی و دلبستگی‌های جدید 1806 ـ 1821

عشق دیرین، سالمندی، وداع 1821 ـ 1832

بخش دوم: خلاقیت، هنر زندگی، بیماری

زندگی به مثابۀ تحقق خلاقانۀ خویشتن: ویلهلم مایستر

خلاقیت گوته از منظر پژوهش‌های نوین

«بیماری سالم» گوته

بخش سوم: میراث گوته