معرفی کتاب

نویسنده در این کتاب پس از بیان جایگاه شعر در ژاپن و معرفی انواع شعر کلاسیک ژاپنی، چگونگی پیدایش سبک «هایکو» در ادبیات ژاپن را شرح داده است و چگونگی ورود این سبک را به ادبیات فارسی توضیح و شیوه‌های مشترک سرایش شعر ژاپنی به کسب‌ هایکو با شعر فارسی را مورد توجه قرار داده است. همچنین دربارۀ سبک «آنکو» یکی دیگر از انواع سبک شعری ژاپنی توضیحاتی ارائه شده و برخی از غزل‌های حافظ با توجه به همان سبک شعری تفسیر شده است. ضمن آنکه در نگاهی کوتاه، سبک شعری هایکو با سبک هندی تطبیق داده شده و وجوه تمایز و تشابه آنها نیز مشخص گردیده است.

هایکو واژه‌ای است که در اواخر قرن نوزدهم میلادی توسط شاعر و نظریه‌پرداز ادبی ماسائوکا شیکی پدید آمد. این قالب فوق‌العاده کوتاه دارای هفده هجا با هجا‌بندی پنج، هفت و پنج است. از نظر ساختاری هیچ فرقی با «هوکّو» در رنگا و هایکایی ندارد.

رنکو واژه‌ای است که به شعر هجایی اطلاق می‌شود که معمولاً توسط چند نفر ساخته می‌شود و رنگا، هایکایی و هایکای امروزی جزء آن هستند. رنگا بر اساس آیین‌نامۀ پیچیده‌ای اجرا می‌شود و از لحاظ واژه و مضمون سخت پایبند به مقررات است و برای مثال آوردن صحنه‌های زندگی روزمرۀ مردم عادی، واژگان محاوره‌ای و غیرژاپنی الاصل ممنوع است. در هایکایی هم آیین‌نامه‌ای مشابه رعایت می‌شود، اما نه به سختی و محکمی رنگا. افزون بر این می‌توان هر نوع مضمونی و واژه‌ای آورد. هایکایی امروزی یا رنکوی امروزی آزادی بیشتری دارد. هدف فصل دوم اثبات رنکووار بودن ساختار غزل حافظ است و پیش از آن به فن و هنر رنکو پرداخته شده است.

فراوانی مضامین جدید در هایکو، یادآور سبک هندی در شعر فارسی است و می‌توان گفت این امر نکتۀ مشترک هایکو و شعر سبک هندی است. هایکو نیز در اصل هوکّوی رنگا یا هایکایی بوده است و هوکّو می‌تواند به تنهایی دنیایی به وجود آورد، یعنی لازم نیست به قسمت پیشین تکیه کند. مستقل‌بودن هایکو و بیت‌های شعر سبک هندی یک نکتۀ مشترک است. وقتی به یک بیت این سبک به عنوان یک شعر بسیار کوتاه نگاه می‌کنیم، می‌توان نتیجه گرفت نکتۀ مشترک دیگر هایکو و شعر سبک هندی، نهایت کوتاهی آنها است. سومین نکتۀ مشترک هایکو و ادبیات سبک هندی، گرایش به معماگویی یا به عبارت دیگر خارج از فهم عام بودن است. فصل سوم دربارۀ وجوه اشتراک هایکو و ادبیات سبک هندی و شاعران هایکوسرا و ذن و هایکو است.

فهرست مطالب کتاب بدین قرار است:

فصل اول: هایکو چیست؟:

سوء تفاهم دربارۀ هایکو

جایگاه شعر در ژاپن و کاربرد آن

انوع شعر کلاسیک ژاپنی

پیدایش هایکو

فصل دوم: تفسیر غزلیات حافظ به روش رنکو:

جذابیت رنکو

تفسیر رنکووار از غزلیات حافظ

فصل سوم: چند نکته دربارۀ هایکو:

هایکو و سبک هندی

از دربار تا کوچه ـ تأثیر تحولات سیاسی و اجتماعی بر ادبیات

ذن و هایکو

شعرای هایکوسرا