معرفی کتاب

در این کتاب تلاش شده با بهره‌گیری از آثار گذشتگان، ضمن معرفی اجمالی و در عین حال سامان‌مند حوزۀ برنامه‌ریزی زبان و ارائۀ تصویری نظام‌مند از مؤلفه‌های اجرایی آن، تاریخ برنامه‌ریزی رسمی زبان فارسی در ایران از نظر انطباق یا عدم انطباق با این تصویر بررسی شود.

اکنون حدود صدسال است که از توجه رسمی به برنامه‌ریزی زبان فارسی می‌گذرد و با توجه به نظم و سامانی که در حوزۀ برنامه‌ریزی زبان در مطالعات غربیان به وجود آمده است، این امید وجود دارد که با استفاده از مبانی نظری موجود بتوان به ارزیابی فعالیت‌های انجام شده پرداخت. روشن است که این ارزیابی از نوع تحلیل نظری است و نه از نوع تحلیل خود زبان یا نگرش‌های زبانی کاربران آن؛ زیرا هدف این پژوهش ارزیابی تأثیر این برنامه‌های زبانی بر کاربران زبان یا ارزیابی وضع زبان نیست، بلکه هدف ارزیابی رخدادهای واقعی برنامه‌ریزی زبان فارسی از نظر انطباق یا عدم انطباق با مبانی نظری مطرح در حوزۀ برنامه‌ریزی زبان به عنوان یک حوزۀ علمی است.

از میان جنبه‌های مختلف برنامه‌ریزی زبان توجه ویژه‌ای به جنبه‌های اجرایی آن شده است؛ زیرا اجرا و شیوه‌های اجرایی اهمیت بسزایی در موفقیت برنامه‌های زبانی دارد. در واقع در تجربۀ برنامه‌ریزی کشورهای مختلف نیز مشاهده شده که گاه با اینکه به مقدمات کار برنامه‌ریزی زبان به خوبی انجام شده، به سبب بی‌توجهی به برنامه‌ریزی اجرایی کار، همۀ مساعی بی‌ثمر مانده است.

دشواری مطالعۀ این بُعد از برنامه‌ریزی زبان در این است که مسائل اجرایی این حوزه گاه آنچنان با مسائل غیراجرایی درآمیخته است که تمیز آنها از یکدیگر میسر نیست و این عدم تمایز ممکن است ناشی از ماهیت اجرا در همۀ حوزه‌های فرهنگی و از جمله در برنامه‌ریزی زبان باشد.

خاستگاه و منشأ شکل‌گیری این رشته علاقه به مطالعۀ راه‌حل‌های پیشنهاد شده برای مشکلات زبانی است؛ اما به طور کلی باید توجه داشت که برنامه‌ریزی در هر زمینه‌ای به این دلیل متداول شده است که بشر امروزه علاقمند به کنترل آیندۀ خود است. توجه به برنامه‌ریزی زبان زمانی شکل جدی به خود گرفت که برخی مسائل زبانی ـ ارتباطی پیشرفت و توسعۀ جوامع را با مشکل مواجه کرد.
فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:

فصل اول: معرفی مفاهیم کلیدی برنامه‌ریزی زبان: برنامه‌ریزی زبان فارسی، سیاست زبان، اجرا در برنامه‌ریزی زبان.

فصل دوم: برنامه‌های زبانی پیش از تأسیس فرهنگستان اول: مرور تاریخی وقایع زبانی، تحلیل جنبه‌های اجرایی برنامه‌های زبانی پیش از فرهنگستان اول، جمع‌بندی.

فصل سوم: برنامه‌های زبانی فرهنگستان اول: مرور تاریخی وقایع زبانی، تحلیل جنبه‌های اجرایی برنامه‌های زبانی پس از تأسیس فرهنگستان اول، جمع‌بندی.

فصل چهارم:‌ برنامه‌های زبانی فرهنگستان دوم: مرور تاریخی وقایع زبانی، معرفی پژوهش‌های فرهنگستان دوم، تحلیل جنبه‌های اجرایی برنامه‌های زبانی فرهنگستان دوم، جمع‌بندی.

فصل پنجم: برنامه‌های زبانی فرهنگستان سوم: شکل‌گیری فرهنگستان سوم و معرفی طرح‌ها و ...، نگاه تحلیلی به طرح‌های اجراشده یا در حال اجرا ...، معرفی فعالیت‌های گروه‌های فرهنگستان با توجه به انواع برنامه‌ریزی زبان، معرفی فعالیت‌های اجرایی غیرزبانی فرهنگستان سوم، تحلیل کلی برنامه‌های زبانی فرهنگستان سوم.

فصل ششم: نتیجه‌گیری و جمع‌بندی: تحلیل تطبیقی چهار دوره، به سوی چارچوبی منسجم برای اجرای برنامه‌های زبانی.