معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

تاريخ استعمار اروپاييان در قرون اخير، از ادوار غم‌انگيز و ننگين تاريخ بشر به شمار مي‌رود كه به سبب عمق جنايت، دامنه و استمرار آن و خسارات و عوارض ناگوار گوناگوني كه بر جاي نهاد، با هيچ‌يك از جنايات بزرگ مستبدان و مهاجمان شناخته‌شدۀ تاريخ قابل مقايسه نيست. اما در ميان همۀ جنايات انگليسي‌ها در شبه قارۀ هند شامل هندوستان، بنگلادش و پاكستان نيست؛ زیرا آنها با سوءاستفاده از ویژگی‌های میهمان‌نوازی و روحیۀ صلح‌طلب و مسالمت‌جوی هندیان، به بهانۀ تجارت وارد هند شدند و به‌تدریج آثار تمدن باشکوه باستانی آن را نابود کردند و آن سرزمین پهناور را به تصرف خود درآوردند و مردم آنجا را در کشور خودشان 250 سال استثمار نمودند و ثروت و نفایس بی‌کرانی روانۀ انگلستان کردند.

آقاصوفی هندی در شیراز که مرکز حاکمیت انگلیسی‌ها در جنوب ایران بود، به طور مخفیانه فعالیت‌های ضدانگلیسی خود را آغاز کرد و با انقلابیون ایرانی و اعضای حزب دمکرات آن شهر ارتباط برقرار نمود و عضو حزب شد. بدین منظور نشریۀ هفتگی «حیات» را در اوایل جمادی‌الاول 1328 ق. با کمک شیخ محمدحسین شریعت معروف به حیات،  منتشر کرد و تا سال 1334 که دستگیر شد، با آن نشریه همکاری می‌نمود و مقالاتی در آن می‌نوشت. آقاصوفی ترجمۀ عنوان انگلیسی کتاب را برای اثر فارسی خود انتخاب نکرده، بلکه برای جلب توجه و تنبه ایرانیان نسبت به مکاید انگلیسی‌ها عنوان «دام صیادان یا عبرت ایرانیان» را برگزیده است. مترجم همچنین به دلایل امنیتی و ترس از دستگیری توسط انگلیسی‌ها، در هیچ جای کتاب نامش را درج نکرده و فقط در آخرین سطر کتاب عدد 186 در داخل پرانتز نوشته که به حروف ابجد «صوفی» می‌شود.

ویلیام هوویت ـ مورخ و نویسندۀ انگلیسی ـ با استفاده از تعدادی کتاب معتبر و نیز مقدار قابل توجهی از اسناد متقن و موثق مربوط (شامل مکاتبات اداری و سیاسی مدیران کمپانی انگلیسی هند شرقی، فرمانروایان انگلیسی هند، متن بازپرسی‌های طولانی دو تن از رؤسای کمپانی در مجلس عوام انگلستان، افشاگری‌های برخی از نمایندگان مجلس، پاره‌ای گزارش‌ها و مقالات روزنامه‌های انگلستان در آن‌باره، اعترافات مقامات مسئول کمپانی، گفته‌ها و نامه‌های برخی از امرای هند و ....) همراه با تاریخچه‌ای از استعمار پرتغال، اسپانیا، فرانسه و هلند در مستعمرا ترا در کتابی با عنوان «استعمار و مسیحیت» در سال 1838 به رشتۀ تحریر درآورد که یک سال بعد مؤلف پنج فصل مربوط به استعمار انگلیسی‌ها در هندوستان را مستقل و تحت همین عنوان در لندن منتشر کرد که این کتاب احتمالاً ترجمۀ همین کتاب است. هفتاد سال بعد یک نفر از آزادی‌خواهان و مبارزان هندی که به ایران مهاجرت کرده بود، به منظور هشدار به ایرانیان نسبت به دسیسه‌های انگلیسی‌ها، این کتاب را به زبان فارسی با عنوان «دام صیادان یا عبرت ایرانیان» ترجمه نمود که در سال 1330 قمری در شیراز انتشار یافت.

مؤلف در این بخش، بعد از شرح استقرار کمپانی هند شرقی انگلیس در هندوستان، به شرح اقدامات نظامی کمپانی و رقابت‌ها و درگیری‌های نظامی با کمپانی هند شرقی فرانسه و نیز امرا و شاهزادگان مسلمان و هندوی آن سرزمین و تصرف تدریجی اغلب ولایات ـ با جنگ یا بدون جنگ ـ در طول حدود چند دهه می‌پردازد؛ بدین ترتیب که کمپانی بعد از گذشت 150 سال از حضور در هند، به منظور بسط نفوذ خویش و به تقلید از رقیب فرانسوی‌اش، پس از آنکه ارتشی مرکب از افسران و صاحب‌منصبان انگلیسی و سربازان هندی ایجاد کرد، وارد منازعات داخلی هند گردید و با ایجاد نزاع‌های داخلی ساختگی میان امرای محلی و با عقد پیمان با یکی از طرفین نزاع و در اختیار قراردادن نیروهای نظامی‌اش به آن، به پیکار با طرف دیگر پرداخت و بعد از شکست رقیب، غرامت سنگینی از طرف پیروز می‌طلبید و بخشی از نیروهایش را به بهانۀ حفاظت از سلطنت وی به هزینۀ او در آن سامان نگاه می‌داشت تا چنانچه نتوانست از عهدۀ پرداخت غرامت برآید یا خلف وعده نمود، به اشارۀ کمپانی علیه وی وارد عمل شوند و او را مجبور به پرداخت غرامت کنند یا وی را عزل کرده و از سر راه برداشته و یکی دیگر از رقبای دست‌نشاندۀ خود را بر سر کار آورند..... .

كتاب هوويت را بايد بيانيه‌اي مستند در افشا و محكوميت استعمارگران به اصطلاح متمدن اروپايي عليه بشريت و به‌ويژه استعمارگران به اصطلاح متمدن اروپايي عليه بشريت و به‌ويژه استعمارگران انگليسي بر ضد هنديان برشمرد كه از همين رو در عصر خود آوازه يافت و شخصيت معروفي چون كارل ماركس در كتاب سرمايه به آن استناد كرد.

در این تصحیح، مقابلۀ دقیق میان ترجمه و متن اصلی صورت گرفته است. همچنین توسط مصححان پانویس‌هایی در توضیح و تکمیل متن کتاب آورده شده که در نگارش آنها از منابع گوناگون معتبری استفاده گردیده است.

فهرست مطالب کتاب:

درآمد

دربارۀ مؤلف

دربارۀ مترجم

دربارۀ ترجمۀ کتاب

دیباچه

فصل اول: ورود انگلیسان به هندوستان یا طریق تحصیل مملکت

فصل دوم: سلوک انگریزان با ملت هندوستان

فصل سوم: بقیۀ سلوک انگریزان با اهل هندوستان

فصل چهارم: بقیۀ دورۀ انگریزان در هندوستان

فصل پنجم: تتمۀ کیفیت ورود انگریزان در هندوستان

خطاب مترجم به اهالی ایران

عکس‌ها و اسناد

واژه‌نامه

کتاب‌نامه

فهرست اشخاص

فهرست مکان‌ها

فهرست موضوعی