معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

آیین زرتشتی با قدمتی چندین هزارساله، از کهن‌ترین ادیان الهی در ایران بزرگ است که باور یکتاپرستی از اصول بدیهی این دین به شمار می‌آید. نام این آیین از نام بنیان‌گذار آن «زرتشت» گرفته شده است، نام دیگری که این آیین به آن خوانده می‌شود «مزادییسم» (مزداپرستی) است که برگرفته از نام خداوند برتر این دین یعنی اهورامزدا است. «مزدا» از ریشه «من» به معنی منش و خرد و «اهورا» از ریشه «اه» به معنی هستی و «اهورا مزدا» به معنی سرور دانا و داور هستی است.

آنچه دین زرتشتی را از ادیان دیگر متمایز می‌سازد، نگرش ویژه این آیین به ارزش‌بخشی به جایگاه انسان و وجود انسان در این جهان به عنوان تعیین‌کننده سرنوشت و پایان کار جهان است. همچنین توجه ویژه آن نسبت به عناصر طبیعت، عمران و آبادی جهان، حمایت از موجودات و سلامت محیط زیست بسیار قابل توجه است. در دین زرتشتی هر چیزی که به زیستن بهتر آدمی کمک کند، ستودنی است. بنابراین سروش و رشن و ورهرام و مظاهر طبیعت چون مهر و درخت و گیاه و آب و آتش و ... همه مورد ستایش قرار گرفته‌اند.

مجلد دوم از سری کتاب‌های ادیان، آیین‌ها و کیش‌های ایرانی با عنوان «کتاب‌شناسی مطالعات زرتشتی» با در برگرفتن 5756 مدخل در قالب‌های متفاوت (کتاب، مقاله و پایان‌نامه) زمینه جستجوی بهینه در این حوزه موضوعی را برای پژوهشگران آسان کرده است. به دلیل گستردگی منابع و تنوع بسیار مطالعات انجام شده بر روی موضوع زرتشت، دین زرتشتی و همچنین کتاب اوستا، بخش نخست این کتابشناسی به گردآوری کتاب‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌های فارسی پرداخته و بخش دوم به گردآوری منابع لاتین پرداخته است. از میان 5756 مدخل گردآوری شده؛ تعداد 1138 کتاب، 3711 مقاله و 907 پایان‌نامه فارسی را به خود اختصاص داده است.

این کتاب در 15 فصل دسته‌بندی شده است:

فصل اول به معرفی منابع مربوط به زندگی، اندیشه، گفتارها و پیام‌های اخلاقی زرتشت و همچنین تعالیم و دیدگاه‌های اصلاحی و اجتماعی وی اختصاص دارد. در فصل دوم منابعی که به متون دینی آیین زرتشتی همچون اوستا، یسنا، گاهان، وندیداد و ... پرداخته‌اند، گنجانده شده است. در فصل سوم موسوم به «کلیات و تاریخ» منابع مربوط به سیر تاریخی دین زرتشتی، تاریخ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی زرتشتیان در دوره‌های مختلف تاریخی، اسطوره‌شناسی زرتشتی، تاریخ تحولات مذهبی، رابطه دین زرتشتی و دولت‌ها و حکومت‌ها در ادوار مختلف تاریخی، بررسی جایگاه ایزدان از منظر تاریخی، روحانیون و موبدان زرتشتی، پزشکی زرتشتی و طبیعت و محیط‌زیست در این آیین قرار گرفته است.

فصل «اصول و عقاید» حاوی منابعی است که به مباحثی همچون خداشناسی، توحید و ثنویت، ایزدان زرتشتی، منجی موعود، سوشیانس، فرجام‌شناسی زرتشتی، فروهر، آموزش دین زرتشتی، معاد و آخرت‌شناسی و ... پرداخته است.

در فصل «آیین‌ها و باورهای زرتشتی» منابعی که به آداب و رسوم، آیین‌ها و باورها و مراسم مختلف زرتشتی همچون جشن‌های دینی (جشن‌های سده، نوروز، جشن‌های آب (تیرگان)، جشن‌های آتش (مهرگان)، جشن‌های گاهنبار و ...)، مراسم سوگواری و تدفین، آیین‌های پیوندهای زناشویی، آیین سدره‌پوشی، سفره‌ها و خوراک‌های زرتشتی، دعاها و ... مربوط می‌شود، جای گرفته است.

فصل ششم «اخلاق، عرفان و فلسفه زرتشتی» است که منابعی که به مباحث اخلاقی مانند نیکی و بدی، جبر و اختیار، عرفان زرتشتی و مباحث فلسفی در دین زرتشتی پرداخته‌اند را در خود جای داده است. هفتمین فصل، «هنر و معماری زرتشتی» است که منابع مرتبط با معماری زرتشتی در ادوار مختلف تاریخی، بررسی معماری خانه‌های زرتشتی، معماری آرامگاهی و معماری آتشکده‌ها و نیایشگاه‌ها، پوشاک و لباس زرتشتیان، موسیقی مذهبی زرتشتی و بررسی تأثیر نمادها و عناصر آیین زرتشتی بر هنرهای ایرانی را معرفی کرده است.

فصل مربوط به «دین زرتشتی و اسلام و سایر ادیان» به منابعی که به بررسی رابطه زرتشتیان با اسلام و سایر ادیان دارد، می‌پردازد. در این فصل مباحثی همچون؛ مسئله مجوس در قرآن و روایات، تأثیر و تأثر زرتشتیان و فرقه‌های مختلف اسلامی بر یکدیگر، مباحث تطبیقی میان قرآن کریم و اوستا و سایر متون زرتشتی، بررسی تطبیقی موعود‌شناسی و مهدویت در اسلام و دین زرتشتی، بررسی تطبیقی آموزه‌های گوناگون در اسلام و زرتشت و ارتباط دین زرتشتی با ادیان دیگر همچون مسیحیت، یهودیت، بودا و بویژه دین هندویی جای گرفته است.  

در فصل «حقوق زرتشتی» منابع مرتبط با مباحث فقهی و حقوق زرتشتی، سیر تاریخی نظام قضایی و جزایی در دین زرتشتی، قوانین ازدواج و طلاق در این آیین، بررسی جایگاه حقوق زن و خانواده در دین زرتشتی و ... جای گرفته است.

فصل دهم، «دین زرتشتی و ادبیات فارسی» نام گرفته است که حاوی منابع مرتبط با بررسی‌های تطبیقی میان اوستا و دیگر متون زرتشتی با شاهنامه، دیوان حافظ و دیگر متون ادبیات فارسی است. فصل «زیارتگاه‌ها و آتشکده‌های زرتشتی» به منابعی که درباره نیایشگاه‌ها و بناهای چهارطاقی زرتشتی پرداخته‌اند، را در خود جای داده است.

«پارسیان هندوستان»، عنوان دوازدهمین فصل این کتابشناسی است که به معرفی منابعی که به مهاجرت تاریخی زرتشتیان ایرانی به هند، پیوندهای فرهنگی، تمدنی و تاریخی زرتشتیان ایران و هند و مباحث مرتبط با پارسیان هند اشاره دارد، می‌پردازد.

«گاهشماری و کیهان‌شناسی زرتشتی» نیز سیزدهمین فصل این کتاب‌شناسی با منابعی درباره مباحث گاهشماری اوستایی و زرتشتی، تقویم زرتشتی ایرانی و کیهان‌شناسی و نجوم زرتشتی به خود اخصاص داده است.

در فصل «مغان» به منابع مرتبط با تاریخ مغان زرتشتی نقش مذهبی و اجتماعی آنان در ایران‌باستان پرداخته شده است و در فصل پایانی مقالاتی که به نقد منابع زرتشتی پرداخته‌اند، جای گرفته است.

فهرست مطالب کتاب:

عنوان

پیشگفتار

مقدمه

1. زرتشت

2. متون دینی

3. کلیات و تاریخ

4. اصول و عقاید

5. آیینها و باورهای زرتشتی

6. اخلاق، عرفان و فلسفه زرتشتی

7. هنر و معماری زرتشتی

8. دین زرتشتی و اسلام و سایر ادیان

9. حقوق زرتشتی

10. دین زرتشتی و ادبیات فارسی

11. زیارتگاه‌ها و آتشکده‌های زرتشتی

12. پارسیان هندوستان

13. گاه‌شماری و کیهان‌شناسی زرتشتی

14. مغان

15. نقد منابع زرتشتی

نمایه نویسندگان

نمایه عنوان