معرفی کتاب

نویسنده در این کتاب خواننده را با نقاشی ایرانی که عمدتاً نگاره‌های زینت‌بخش کتاب‌های ادبی، تاریخ، منافع الحیوان، هیئت و دیگر نسخه‌های خطی است، آشنا می‌کند. هرچند دیوارنگاره‌های آثار تاریخی و نقوش سفالینه را نیز مدنظر قرار می‌دهد تا با طرح پرسش‌هایی چند راهگشای پژوهش‌هایی بنیادین در عرصه‌هایی که مهم می‌یابد گردد. مؤلف سعی دارد مخاطب را در وسط جهان مولد این نگاره‌ها قرار دهد؛ جهان فرهنگ اسلامی از قرون وسطی تا عصر مدرن.
وی ما را با تاریخچۀ نگارگری ایرانی، ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن و لذت‌هایی که می‌توان از فهم این نقاشی برد، آشنا می‌کند. گرابر می‌گوید این اسلوب نقاشی، ما را با نحوۀ تصویرسازی کتاب‌های فارسی آشنا می‌کند، ضمن آنکه نشان می‌دهد چگونه هنر دنیاگرا از دل قرون تحت تسلط هنر دینی سر برآورد.

مؤلف در این کتاب نشان می‌دهد چگونه ویژگی‌های پیشینه تاریخی نقاشی ایرانی، موجد خصایصی منحصربه‌فرد چون رنگ‌های جالب، ماده‌زدایی از فرهنگ، تجدید احساسات، تجدید خاطرات ظریف و ترکیبی توأمان از رزم و بزم شده است. خصایص نقاشی ایرانی حالتی از زیبایی‌شناسی مرتبط با شعر و عرفان فارسی در بیننده ایجاد می‌کند.
در بخشی از این کتاب آمده است: «هنر غرب تنها در آغاز قرن بیستم بود که شروع به کشف نقاشی ایرانی کرد. هنرمندانی چون ماتیس و کاندینسکی که تحت تأثیر هندسه و رنگ‌های درخشان نگارگری ایرانی قرار گرفتند، جزء نخستین مدرنیست‌هایی هستند که خصایص هنر ایرانی را وارد آثار خود کردند. حالا که یک قرن از این تحول می‌گذرد علاقه هنردوستان و بازدیدکنندگان از موزه‌ها به نگارگری ایرانی روزبه‌روز بیشتر می‌شود. جاذبۀ نقاشی ایرانی در پیچیدگی‌های هوش‌ربای آن و شیوۀ حیرت‌انگیز طرح مسئله دربارۀ ماهیت نگارگری ایرانی و شیوۀ درک شاهکارهای آن است».

در فصل نخست کتاب با ارائۀ تاریخچه‌ای مختصر توضیح داده شده که نقاشی ایرانی چگونه کشف شد و اینکه چگونه فهم‌پذیری آن تعیین‌کنندۀ تحقیقات صورت‌گرفته دربارۀ آن بوده و اینکه آشنایی با آن تا چه حد محدود بوده است.
مولف در ادامه به ارائۀ درآمدی عملی بر این پژوهش‌ها پرداخته است و راهنمایی در اختیار تازه‌کاران این حیطه گذاشته است. فصل دوم دربردارندۀ یادداشت‌هایی در زمینه اطلاعات کتاب‌شناختی است؛ ارجاع به نوشته‌های دیگران به همراه فهرست آثار و پرداختن به آنها در این فصل درج شده است که می‌تواند بسیار مفید باشد. مؤلف در فصل سوم بدون تعیین تسلسل تاریخی، چارچوبی تاریخی برای این نقاشی‌ها ارائه می‌کند؛ با خطوط اصلی تاریخ سیاسی و فرهنگی‌ای که هنر نقاشی به جا است روزی جایگاه خود را در آن پیدا کند. گرابر در ادامه، آثار هنری را در کانون توجه قرار می‌دهد. ابتدا فصلی درباره مضامین نقاشی ایرانی که به محتوای موضوعات بازنمایی شده در این نقاشی‌ها می‌پردازد، درج شده است. سپس در فصل آخر کتاب تلاشی برای درک زیبایی‌شناسانه نقاشی ایرانی با توجه به فرهنگ ایرانی اسلامی ارائه شده است.

فهرست مطالب کتاب بدین قرار است:

مقدمۀ مترجم

درآمد

فصل اول: تاریخچه مختصر نقاشی ایرانی

فصل دوم: خاستگاه‌ها و منابع

فصل سوم: زمینه‌های تاریخی و فرهنگی

فصل چهارم: مضامین اصلی نقاشی ایرانی

فصل پنجم: درآمدی بر زیبایی‌شناسی نقاشی ایرانی

یادداشت‌ها

کتاب‌شناسی