معرفی کتاب

سرزمین ایران و به ویژه خراسان همواره مهد پرورش عارفان و صوفیانی بوده است که هر یک به نوبۀ خود در ساختن تاریخ و فرهنگ این کشور سهمی بسزا و تأثیری ماندگار داشته‌اند. بی‌تردید یکی از این بزرگان خواجه عبدالله انصاری است که تأثیرا ژرف او در حوزه‌های عرفان، تصوف، اخلاق و تفسیر انکارناپذیر است. او با تأثیرپذیری فراوان از قرآن و احادیث کوشید تا عرفان توأم با شریعت و تصوف همراه با آداب و سنن مذهبی را گسترش دهد و در این راه از ناملایمات روزگار و کینه‌ورزی‌های مخالفان هیچگاه نهراسید و حتی زحمت تبعید و رنج زندان را بر خود هموار ساخت؛ چرا که به آنچه در پی‌اش بود، یعنی پیوند استوار شریعت و طریقت، سخت باور داشت و می‌دانست که نجات و رستگاری انسان در دو جهان، تنها از این راه ممکن و میسر است.

این کتاب کوششی ناچیز در جهت شناساندن بیشتر این پیر فرزانه به نسل جوان و پویای معاصر است. نویسنده در فصل نخست شرایط تاریخی و جغرافیایی خراسان و شهر هرات ـ زادگاه خواجه عبدالله ـ و سپس شرایط فرهنگی و اجتماعی آنها را بازگو نموده و در فصل دوم به شرح زندگی و ذکر فراز و فرودهای پیش آمده برای او پرداخته است. فصل سوم به معرفی مهم‌ترین و تأثیرگذارترین استادان و پیران خواجه اختصاص یافته است. معرفی آثار و نوشته‌های بر جا مانده از او موضوع فصل چهارم است. در فصل پنجم گزیده‌هایی از کتاب‌های فارسی خواجه ارائه شده تا خوانندگان جوان با موضوعات و سبک و سیاق این آثار بیشتر آشنا شوند.

بخش پایانی دربردارندۀ سه پیوست است که در یکی سال‌شمار زندگی خواجه عبدالله در چشم‌انداز تاریخی و در دیگری نقشه‌های قلمرو غزنویان و سلجوقیان فراهم آمده است تا مخاطبان جوان را در فهم بهتر تحولات زندگی و روزگار خواجه یاری دهد. پیوست سوم دربرگیرندۀ دو غزل تقدیمی به خواجه عبدالله انصاری است که در سال 1341 در مراسم بزرگداشت نهصدمین سال درگذشت وی در کابل قرائت شده است. همچنین فهرستی از مهم‌ترین کتاب‌ها و مقاله‌های مورد استفاده در این نوشتار عرضه شده که بی‌تردید مطالعۀ آنها برای آشنایی بیشتر خوانندگان با زندگی، آثار، آرا و اندیشه‌های خواجه عبدالله بسیار مفید و سودمند خواهد بود.

فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:

مقدمه، خراسان و هرات در روزگار خواجه عبدالله، زندگی‌نامۀ خواجه عبدالله انصاری، بنای مقبرۀ خواجه عبدالله، استادان عبدالله در علوم و پیران او در تصوف، شاگردان خواجه عبدالله، آثار خواجه عبدالله انصاری، ارزش عرفانی و ادبی خواجه عبدالله، گزیده‌ای از آثار فارسی خواجه عبدالله، نمونه‌ای از سروده‌های خواجه عبدالله، پیوست‌ها، منابع و مآخذ.