معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

لعاب دانشی پیچیده، رازآمیز و دستاوردی تنیده در تجربه و زمان است که جهانی شگفت از باثبات‌ترین رنگ‌ها را گشوده است؛ دانشی که در کنار خاک، آب، باد و آتش، این چهارگانۀ نمادین که هستی را در خود ممزوج کرده و سپس در رهیافتی به قدمت تمدن بشری بر آن رنگ و لعاب افزوده است.

فناوری لعاب دریافتی از صیرورت و شدن است. امکانی از دچار‌گشتن‌های نو‌به‌نو و برجای‌مانده از زمان که از تنوع رنگ در صورت‌های بی‌شمار و سیلان مداوم برآمده است و همچنان کاستی و افزودن مکرر را می‌پذیرد؛ لعاب عجایب رنگ است که از آتش قوت می‌گیرد و با آن می‌آویزد. این فن، فهم کثرت رنگ است که همراه با پوشیدگی بخشی از علومی خفته نزدِ آگاهان سر بوده است؛ دانشی به‌یادگار‌مانده از نیاکان که معنای رنگ و ثبات را به آیندگان تقدیم کرده است.

در تعریف علمی، لعاب نوعی شیشه است. لعاب به صورت پوشش روی سطوح متخلخل سرامیکی اعمال و باعث بهبود کیفیت آن و ایجاد ویژگی‌هایی مانند زیبایی، نفوذناپذیری و مقاومت مناسب قطعات سرامیکی می‌شود. لعاب‌ها با توجه به ظاهر فیزیکی آنها، به دو گروه عمدۀ غیرپوششی (شفاف) و پوششی (شفاف) تقسیم‌بندی می‌شوند که تنها در کنار عوامل رنگ‌دهنده شامل انواع اکسیدهای رنگ‌دهنده یا ترکیبات آن رنگ‌پذیر می‌گردند. بر این اساس می‌توان گفت لعاب لایه‌ای است از ذرات معدنی شناور در آب که روی قطعات خام یا پخته قرار می‌گیرد و سپس در حرارت معین کوره پخته می‌شود و به صورت قشر نازک و شیشه‌ای، سطح بدنۀ سرامیکی را می‌پوشاند.

اولین نمونه‌های نزدیک به لعاب، در هزارۀ سوم پیش از میلاد در مصر و سپس بین‌النهرین و ایران به دست آمده و بیشتر به صورت مهره‌های رنگی است که کاربردی آیینی ـ درمانی داشته‌اند. استفاده از لعاب افزون بر زیبایی و تنوع گستردۀ رنگی، موجب نفوذناپذیرکردن قطعات سرامیکی در برابر آب و مواد شیمیایی می‌شود و همچنین هم‌زمان مقاومت مکانیکی و استحکام آن را افزایش می‌دهد.

کتاب حاضر نتیجه دورانی از آموزش، تدریس، تجربه میدانی سفر، دیدن و دریافت در گستره فناوری سرامیک و به‌ویژه دانش رنگین لعاب است؛ با این رویکرد که در کنار توجه به زبان علمی آن، دستاورد ارزشمند و سترگ پیشینیان را در این گستره مورد توجه قرار دهد. این کتاب تلاش دارد تا به زبان امروز دانش پیچیده لعاب و دامنه گسترده آن را برای هنرمندان و علاقمندان این هنر-فن شگفت گردآوری کند.

در فصل نخست کتاب دربارۀ تعریف لعاب، ساختار شیشه و لعاب و تفاوت این دو سخن گفته شده است. فصل دوم کتاب اختصاص به بررسی ترکیبات پایه‌ای لعاب دارد. در فصل سوم شیوۀ فرمول‌نویسی و ساخت لعاب بررسی شده است. فصل چهارم اختصاص به بررسی منابع تأمین‌کنندۀ مواد اولیۀ لعاب دارد. در فصل پنجم دربارۀ ساخت انواع لعاب سخن گفته شده است. فصل ششم بررسی دربارۀ اکسیدهای رنگ‌دهندۀ لعاب است. فصل هفتم به ویژگی‌های لعاب قبل و بعد از پخت می‌پردازد. فصل نهم کتاب عیب‌ها و اشکال‌های لعاب از قبیل حباب‌دارشدن، پریدگی، ترک‌خوردن و ... را بررسی می‌کند. در فصل پایانی کتاب لعاب‌های ویژه مانند لعاب‌های لاستر، لعاب زرین‌فام، لعاب‌های کریستالی و ... معرفی شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

سپاس‌گزاری

مقدمه

فصل اول: شناخت لعاب

فصل دوم: ترکیبات پایه لعاب

فصل سوم: شیوۀ فرمول‌نویسی و ساخت لعاب

فصل چهارم: منابع تأمین‌کنندۀ مواد اولیۀ لعاب

فصل پنجم: ساخت لعاب

فصل ششم: اکسیدهای رنگ‌دهندۀ لعاب

فصل هفتم: ویژگی‌های لعاب

فصل هشتم: عیب‌های لعاب

فصل نهم: لعاب‌های ویژه

پیوست

منابع فارسی

منابع انگلیسی