معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
 

داستان‌نویسی مدرن ایران محصول جامعه‌ای است که از دورۀ مشروطه به بعد رو به تحول و ترقی رفت و در درون خود فراز و نشیب زیادی را آزمود و نسبتی بنیادی با انسان پیدا کرد و پایۀ کار را بر تحول و دگرگونی روحی و روانی و جسمی این انسان گذاشت و از نظر مفاهیم و معانی میدانی وسیع و عظیم یافت. جامعۀ ایران به‌ویژه از سال 1300 به بعد، با نظام آموزشی جدید، بنیان‌های فکری و فرهنگی جدیدی را تجربه کرد و در اصول دانش گذشتگان تردید انداخت و در درون خود طبقۀ جدیدی را رشد داد که زاده و پروردۀ مسیر تحولی آن بود. ایجاد این طبقۀ جدید کردار و رفتارهای اجتماعی را در بستری جدید فراز آورد و دو نیروی متقابل نیروی متقابل سنت و مدرن را در مقابل هم قرار داد. طبقۀ جدید با تفکر علمی و تربیت ذهنی خاص خود به این دو نیروی متقابل نیرو بخشید و جامعه را به دگرگونی و بهترشدن سوق داد.

داستان‌نویسی چه در قلمرو تفنن و سرگرمی و چه در حوزۀ تنقید و تحول و ترقی اجتماعی، از ابزارهای مهم این طبقه بود تا تحول ذهنی تازه‌ای را برای عقلانی‌کردن جامعه ظاهر سازد و در اساس تفکر پیشینیان رخنه اندازد. درواقع داستان‌نویسی مدرن ایران برآمده طبقۀ جدید و از برای پیشبرد سازوکارهای فکری و فرهنگی آن بود که به‌تدریج سطوح مختلف جامعۀ ایران را تحت پوشش گرفت و نمودار اندیشه‌های روشن آن شد.

شناخت داستان‌نویسان، درحقیقت شناخت اجزای تشکیل‌دهندۀ این طبقۀ جدید است که آمال و آرزوها و آرای خود را در مطاوی داستان‌ها گنجاندند تا محیطی ایده‌آل و جامعۀ آرمانی بسازند که بهترشدن و دگرگونی از ویژگی‌های آن بود.

می‌توان داستان‌نویسان را از بعضی لحاظ این‌گونه طبقه‌بندی کرد:

1. کسانی که شهرت آنها فقط بر اساس داستان‌نویسی بود و با آن روشن سرایی درخشان برای خود ساختند؛ 2. شاعرانی که داستان نوشتند و تحول ذهنی خود را در نثر داستانی هم فرا نمودند؛ 3. هنرپیشگانی که به داستان‌نویسی علاقمند شدند و در این قلمرو قلمی جنباندند؛ 4. سیاست‌مداران و کارگزارانی که از باب تفنن یا در ایام جوانی رویکردی به داستان‌نویسی داشتند و آثاری پدید آوردند؛ 5. استادان و معلمانی که در لباس علم و دانش به داستان توجهی نشان دادند و به مقتضای موضع و موضوع به نوشتن آن پرداختند.

6. نمایشنامه‌نویسانی که به لحاظ فن و تکنیک مشابه داستان و نمایش، در نوشتن داستان از هیچ تلاشی دریغ نکردند؛ 7. روزنامه‌نگارانی که با آگاهی و تربیت ژورنالیستی، فکر و تخیل خود را به نوشتن داستان هم وقف کردند؛ 8. محققان و پژوهشگرانی که در طلب ترقیات جامعه، تلقی مثبتی به داستان نشان دادند و انباشته‌های ذهن و ضمیر خود را با آن باز نمودند؛ 9. نقاشانی که در بستر بیان کردند؛ 10. روحانیونی که داستان را منبع استدلال اخلاقی و مذهبی یافتند و آن را به فکر و نقش و نگار خود، تخیلات داستانی را با تعبیرهای زیبا و اندیشه‌های خود پیوند زدند.

در این کتاب داستان‌نویسان در حد فاصل دو انقلاب، از مشروطه تا انقلاب اسلامی معرفی شده‌اند. در این کتاب هر کسی که وارد این وادی شده، قلمی جنبانده و داستانی پدید آورده و منتشر کرده، در شمول قرار گرفته است. شیوۀ کار بر اساس مدخل‌ها شکل گرفته است؛ مدخل نام مشهورتری است که نویسنده بدان شهرت دارد و بیشتر بر اساس نام خانوادگی یا اسم مستعار است. اجزای مدخل اطلاعاتی را دربارۀ تاریخ و محل تولد، سیر تحصیلات، مشاغل و مناصب، کوشندگی‌های ادبی و مطبوعاتی و فرهنگی و اندیشه‌ها و آرای علمی، نشان‌ها، آثار داستانی و فرهنگی و هنری را در بر دارد. در مدخل بدون اجزاء، تنها به نام نویسنده، آثار داستانی و نوشته‌های دیگر و منابع اطلاعاتی آن اشاره شده است. مشخصات آثار چاپبی در صورت امکان کامل ثبت شده است، مگر اینکه خود اثر نقصان اطلاعات داشت؛ برای مثال بدون ناشر یا تاریخ نشر بود. در ثبت آثار نویسنده، معیار اصلی نظام الفبایی است که بر اساس آثار نویسنده انجام شده است.