معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
 

دیگری یا غیر را نه‌تنها می‌توان مهم‌ترین مسئلۀ فکری جهانی در قرن حاضر دانست، بلکه برای کشور ایران محوری‌ترین موضوع است. توحید که بنیادی‌ترین امر در بینش دین‌دارانه است و نیز بسیاری از موضوعاتی که در اثر نحوۀ مواجهۀ دین‌داران تبدیل به مسئله شده‌اند، نظیر مسئلۀ اقوام، مسئلۀ مذاهب و فرقه‌ها، مسئلۀ الحاد، مسئلۀ آب، مسئلۀ محیط زیست، مسئلۀ نزاع‌های منطقه‌ای و جهانی که ایران به گونه‌ای در آنها درگیر است، به‌یقین مستقیم به درک ما از «دیگری» مرتبط است.

فلسفه و فلسفیدن امری است جهانی. و روز جهانیِ فلسفه فرصتی است برای اندیشیدن به این دست‌آورد بشری و ارج‌نهادن آن و سراسر طبیعی است که مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، به بزرگداشت این روز بپردازد. از سال ۱۳۸۶ خورشیدی تاکنون، هر‌ساله این بزرگداشت برگزار شده و موضوعات متنوعی بهانۀ گرد‌آمدن پژوهندگان قرار گرفته است. موضوع سال ۱۳۸۶، «مبانی نظری گفتگو (من و دیگری)» بوده است و موضوع سال ۱۴۰۰، «دیگری». این کتاب دربرگیرندۀ مقالاتی است که در این همایش ارائه شده است.

وجه مشترک همۀ مقالات این است که با نگاهی تحلیلی و ترکیبی به موضوعات پرداخته‌اند و این معیار بوده است؛ از جمله حسین اسکندری که در نوشتار خود با بهره‌گیری از نظریه‌های روان‌شناسی به تحلیل افسردگی به‌مثابۀ بیماری روحی شایع دوران ما، از زاویۀ «دیگری» پرداخته است.

در خصوص سخنرانی‌های واقع در حوزۀ عرفان، شهرام پازوکی از نفی‌ای، از الهیاتی تنزیهی سخن گفته است که البته با الهیات ایجابی توأم است. اگر بتوان برای ایران یک جان قائل شد، شاید بتوان گفت مثنوی معنوی مولانا جان ایران فرهنگی است و این‌چنین شنیدن گفتار شهین اعوانی شیرین خواهد بود. اسماعیل رادپور «دیگری» را از زاویۀ حکمت شرقی تبیین کرده است؛ چین با ملاحظۀ غرب به‌مثابۀ یک دیگری مطلوب که می‌خواهد آن را خویشتن خویش کند، با شتاب در مسابقۀ قدرت در میدان افقی وارد شده است و رادپور پرده از گنجینه‌های عمودی این قوم برمی‌دارد.

در سخنرانی‌های دینی هم باید گفت محقق داماد با بازخوانی منابع اسلامی که به تعبیر ایشان در بهره‌گیری از آنها کوتاهی صورت گرفته است، برای مخاطب موضوع مهم «حق‌داشتن دیگری» را نشان می‌دهد؛ بی‌تردید این دیگری در اینجا نه در بستر جماعت مؤمنان یا مسلمانان، بلکه در سطح کلان خانوادۀ بشری مطرح است. سعید ماخانی از قاعدۀ زرین در مسیحیت سخن گفته است؛ قاعده‌ای زرین که چه در شکل ایجابی و چه در شکل سلبی‌اش، در اسلام و نزد امامان شیعی نیز سابقه‌ای بلند دارد.

علی‌اصغر مصلح در نوشتار خوبی از «در میانۀ "من" و "دیگری"» سخن گفته است؛ از میانه‌ای که در آنجا من و دیگری با هم دیده می‌شوند. شرق‌شناسان به‌ویژه با اثر ادوارد سعید همواره مورد سوءظن بوده‌اند؛ کوهکن در نوشتار خود دیگری را از منظر کربن طرح می‌کند. حسینخانی دربارۀ ویتگنشتاین و دیویدسون، با بهره‌بردن از صورت‌بندی‌‌ای ویژه از استدلال علیه زبان خصوصی عرضه می‌کند و بر ضرورت وجود دیگری برهان می‌آورد. زهرا دنیایی در نوشتار خود ازآنجا‌که هوسرل پدیدآور پدیدارشناسی، صاحب کرسی فلسفه بود و والدنفلز پدیدارشناس معاصر، گنجینۀ علمی خود را به دانشگاه فرایبورگ اهدا کرده است، با سخن‌گفتن از این دو موضوع «پاسخ دیگری ـ نگاهی پدیدارشناسانه» را بررسی کرده است.

فهرست مطالب کتاب:

سخنی و سپاس

پیش‌گفتار

الف) عرفانی، فلسفی، تطبیقی و شرق‌شناختی

1. غیرتش غیر در جهان نگذاشت: نفی غیرت در عرفان اسلامی/ شهرام پازوکی

2. دیگری بر حسب حکمت متعالیه/ سیدحمید طالب‌زاده

3. در «میانۀ» «من» و «دیگری»/ علی‌اصغر مصلح

4. مسئلۀ «من» و جز «من»/ غلامحسین ابراهیمی دینانی

5. «دیگری» در مثنوی معنوی/ شهین اعوانی

6. پرسش دیگری و پدیدارشناسی پاسخ‌دهنده/ زهرا دنیایی

7. خود در آینۀ دیگری در اندیشۀ کیرکگور/ راضیه زینلی

8. خود و دیگری در اندیشۀ دائویی/ اسماعیل رادپور

9. لودویک ویتگنشتاین و دونالد دیویدسون در باب دیگری/ علی حسینخانی

10. دگرستیزی ـ دگرپذیری: هیتلر در برابر گاندی/ کاوه بهبهانی

11. هانری کربن: به سوی دیداری دیگری خود/ رضا کوهکن

ب) حقوقی، اخلاقی، جامعه‌شناختی و روان‌شناختی

12. حق دیگری، محور اصلی اعلامیۀ جهانی حقوق بشر؛ رهیافتی اسلامی/ سیدمصطفی محقق داماد

13. سیمای دیگران در آینه شافعیان/ جلال امیدی

14. جایگاه و نقش «دیگری» در شکل‌گیری «افسردگی»/ حسین اسکندری

15. «دیگری» و «قاعدۀ طلایی» در اندیشۀ سیاسی سده‌های میانۀ مسیحی/ سعید ماخانی