معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

 

زمینه‌های تخصصی دکتر شایگان شاید در یک نگاه خلاصه به نظر برسد؛ اما وقتی به کتاب‌ها و مقالات ایشان نظر می‌افکنیم، به گستردگی مباحث طرح‌شده پی می‌بریم؛ از «آفاق تفکر معنوی در اسلام ایران» تا «افسون‌زدگی جدید»، از «نقد آرای داراشکوه» تا «جستجوی فضاهای گمشده» و پرسش دربارۀ چندگانگی فرهنگی و اینکه آیا تهران مدینه‌ای تمثیلی است؟

بیش از نیم‌قرن از تألیف کتاب دوجلدی «ادیان و مکتب‌های فلسفی هند» به قلم دکتر شایگان می‌گذرد؛ با اینکه نگارش آن از دوران دانشجویی شایگان در دانشگاه تهران آغاز شد و در دوران تدریس ایشان به اتمام رسید، این کتاب همچنان تنها مأخذ معتبر فارسی در حوزۀ مطالعات ادیان و مکتب‌های فلسفی هند است. دکتر شایگان پس از آن هم مقالات و کتاب‌هایی در این زمینه منتشر کرد؛ اما حتی کتاب بسیار ارزشمند «آیین هندو و عرفان اسلامی» که به زبان فرانسه نوشت، نیز در سایۀ کتاب اول قرار دارد.

افزون بر مباحث فلسفی و ادبی، آنچه دکتر شایگان در معرفی و یادبود افراد مشهور و استادان و همکاران خود گفته یا نوشته نیز به جای خود بسیار خواندنی و دلنشین است؛ مانند خاطرات ایشان از هانری کربن، سهراب سپهری، عبدالحسین زرین‌کوب، بدیع‌الزمان فروزانفر، بهرام فره‌وشی، آیت‌الله رفیعی قزوینی، علامه طباطبایی، سیدجلال‌الدین آشتیانی، محمدرضا مقتدر، رضا علوی، ژاله آموزگار، کامران فانی، فریدون رهنما، داریوش طلایی، عباس کیارستمی، جمشید ارجمند و ... .

به‌ندرت شخصیت‌هایی هستند که هم در زندگی زنده هستند و هم پس از مرگ، حیات معنویشان در آثارشان ادامه دارد. داریوش شایگان در زندگی به معنای واقعی زنده بود، به خاطر طبیعت وجودش و همچنان زنده و جاریست، با حضورش در عرصه تفکر و اندیشه. «شایگان به روایت شایگان» بیش از یک زندگی‌نامه و فراتر از خاطرات است.

در این کتاب یادداشت‌ها و یادکردهایی که به لطف اعتماد دکتر شایگان عمدتاً در نشریات «کلک» و سپس «بخارا» منتشر شده، برای سهولت دسترسی علاقمندان ایشان در قالب یک کتاب گردآوری شده است. همچنین در انتها ضمیمه‌ای آورده شده است که ترجمۀ مقاله‌ای به قلم لویی ماسینیون به ترجمۀ زنده‌یاد شایگان در موضوع تأثیر فرهنگ ایرانی بر فرهنگ عرب است.

فصل نخست کتاب خودزندگی‌نامۀ شایگان است که در ابتدای آن آورده است: «نوشتۀ پیش‌رو نه زندگی‌نامۀ خودنوشت است، نه خاطره‌نویسی به معنای کلاسیک کلمه. ولی عناصری از این شیوۀ نگارش را در خود دارد؛ چون با اول شخص مفرد سخن می‌گویم و بدین ترتیب جسماً و روحاً با آن یکی می‌شوم. اگر بخواهم تعریف دقیق‌تری از این نوشتار عرضه کنم، می‌توانم آن را شرح سیروسلوک نامتعارف کسی بخوانم که در حاشیۀ حوادث دنیا متولد و مانند خواب‌گردی به درون جهان پرتاب شده است، بی‌آنکه بداند چه باید بکند و چه سرنوشتی در انتظار اوست».

فصل دوم کتاب با عنوان «مقالات» دربرگیرندۀ هفت نوشتار است که هر کدام به موضوعی اختصاص یافته است؛ از جمله دربارۀ کتاب «ادیان و مکتب‌های فلسفی هند»، دربارۀ هانری کربن، نیچه و ... .

فصل سوم کتاب که پیکرۀ اصلی کتاب را شامل می‌شود، یادداشت‌ها و نوشتارهایی است که شایگان دربارۀ دیگران نگاشته است.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت

فصل اول: شایگان به روایت شایگان

فصل دوم: مقالات

پس از پنجاه سال (یادداشتی بر چاپ جدید کتاب ادیان و مکتب‌های فلسفی هند)

زمینه‌های فکری طرح گفتگوی تمدن‌ها

پیوند عاطفی من با فرهنگ و زبان فرانسه

دربارۀ سهراب سپهری

زائری از غرب (هانری کربن)

تأملی چند در مورد نیچه، خیام و بازگشت ازلی

بنیان‌گذار عرفان تطبیقی (محمد داراشکوه)

فصل سوم: دیگران به روایت شایگان

گاندی و عدم خشونت

بودلر و جنون هشیاری‌اش (دربارۀ شارل بودلر)

پروست، بزرگ‌ترین نویسندۀ تمام زمان‌ها (دربارۀ مارسل پروست)

عصیان دیگری (دربارۀ ژان بودریار)

یادی از یک دوستی باشکوه (دربارۀ عبدالوهاب مندب)

از آخرین حکیمان سنتی ایران (دربارۀ ابوالحسن قزوینی)

در حلقۀ اصحاب تأویل (دربارۀ علامه سیدمحمدحسین طباطبایی)

تبلور یک نحوۀ هستی (دربارۀ سیدجلال‌الدین آشتیانی)

هدایت، بسیار امروزین (دربارۀ صادق هدایت)

مسکوب اقلیم حضور بود (دربارۀ شاهرخ مسکوب)

شعر نسروده (دربارۀ عبدالحسین زرین‌کوب)

فره‌وشی میان حضور و غیاب (دربارۀ بهرام فره‌وشی)

بانوی مطالعات ایران باستان (دربارۀ ژاله آموزگار)

زار پرمایگی و ننوشتن (دربارۀ رضا علوی)

سوگنامه‌ای برای نادرزاد (دربارۀ بزرگ نادرزاد)

یادی از دوستی عزیز و بی‌همتا (دربارۀ محمدرضا مقتدر)

تماشای منظری به قدمت حافظۀ پنهان (دربارۀ عباس کیارستمی)

لبخندی که چون واحه‌ای زمردین در دلم شکفت (دربارۀ فریدون رهنما)

من و داوود در ژنو (دربارۀ داوود رشیدی)

تواضع طلایی (دربارۀ داریوش طلایی)

هالۀ بازیافته (دربارۀ بهمن جلالی)

آیدین آغداشلو، نگاه خیامی (دربارۀ آیدین آغداشلو)

صورتگر شطحیات متعالی (دربارۀ بیژن صفاری)

مشق محو (دربارۀ فریدون آو)

استحالۀ درونی (دربارۀ کامی یوسف‌زاده)

حس غرابت (دربارۀ صادق تیرافکن)

شایستگی جمشید ارجمند (دربارۀ جمشید ارجمند)

تجسم حکمت باستان ایران (دربارۀ حامد فولادوند)

خرمشاهی، نقطۀ تبلور ارزش‌های والای فرهنگ ایران (دربارۀ بهاءالدین خرمشاهی)

فانی‌ای که من می‌شناسم (دربارۀ کامران فانی)

گالیمار ایران بود (دربارۀعبدالرحیم جعفری)

سوگنامه‌ای برای یک دوست (دربارۀ بهرام ماکویی)

دگردیسی خاک (دربارۀ مریم سالور)

ضمیمه: نقش فرهنگ ایرانی در شکوفایی تمدن عرب (نوشتۀ لویی ماسینیون، ترجمۀ داریوش شایگان)