معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

ابوعلی احمد بن محمد بن یعقوب مسکویه رازی ملقب به ابن‌مسکویه در سال 326 هجری در پرندک شهرستان زرندیه متولد شد. در همان کودکی علوم مقدماتی را فرا گرفت و به‌سرعت در طبیعیات و الهیات و ریاضیات و طب عالمی سرشناس شد. از تحقیقات چنین برمی‌آید که ابن‌مسکویه «تاریخ طبری» را نزد ابواحمد علی بن کامل قاضی آموخته است.

وی مدتی نیز خدمت ابن‌العمید ـ وزیر رکن‌الدولۀ دیلمی ـ را می‌کرد و کلیددار کتابخانۀ وی بود؛ اما پس از کشته‌شدن وی، به خدمت عضدالدوله رسید. او در دربار دیلمیان صاحب مقام و منزلت والایی بود؛ چنان‌که خود را از صاحب بن عباد کمتر نمی‌دانست. ابن‌مسکویه در سال 421 هجری درگذشت و او را در تخت فولاد اصفهان به خاک سپردند.

جایگاه ابن‌مسکویه در تاریخ تفکر اسلامی از حیث پرداختن به اخلاق و به تبع آن سیاست قابل توجه است. او جزء اندیشمندان عصر زرین تمدن اسلامی و از اندیشمندان اسلامی است که گرایش فلسفی و خردگرا داشته است. وی در فلسفۀ اخلاقی خود بیشتر پیرو ارسطو و در برخی مطالب از افلاطون متأثر است و به‌علاوه از شریعت اسلامی برخوردار است.

ابن‌مسکویه در علوم گوناگون به‌ویژه تاریخ اسلام و فلسفه و اخلاق آثار ارزشمندی به یادگار گذاشته است. در اخلاق و فلسفه کتاب‌هایی چون «تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق»، «ترتیب السعدة»، «الفوز الاصغر» و «الحکمة الخالده» را نگاشت.

«تهذیب الاخلاق» مهم‌ترین و جامع‌ترین کتاب اخلاقی اوست که از آثار یونانیان به‌ویژه ارسطو تأثیر پذیرفته و بر اندیشمندان پس از خود مانند خواجه نصیرالدین طوسی و امام محمد غزالی تأثیر گذاشته است. وی در طب، کیمیا، ادبیات، شعر و قصه‌نویسی نیز آثاری برجای‌گذاشته که هر یک در جای خود ارزشمند و قابل بهره‌برداری است. او با برقراری تعادل میان قوی روح و فضایل اخلاقی، اعتقاداتش را در «تهذیب الاخلاق» چنین بیان می‌کند که روان دارای سه قوه است: قوۀ عاقله، قوۀ سبعیه، قوۀ بهمیه که به تریب فضایل: حکمت، شجاعت و عفت را دارا می‌باشند. فضیلت چهارم که عدالت نام دارد، از ایجاد تعادل میان سه فضیلت پیشین به وجود می‌آید. همچنین او مانند ارسطو معتقد است که خیر چیزی است که همۀ چیزها به سوی آن در حال حرکت‌اند.

جایگاه ابن‌مسکویه در تاریخ تفکر اسلامی از جهت پرداختن به اخلاق و به تبع آن سیاست قابل توجه است. او به سنتی در تفکر اسلامی تعلق دارد که وزن ویژه‌ای را برای عقل و خرد قایل است. ابن‌مسکویه جزء اندیشمندان عصر زرین تمدن اسلامی است.

احمد بن مسکویه در مقدمۀ کتاب می‌گوید: «هدف ما از تألیف این کتاب این است که برای نفس خود اخلاقی تحصیل تا با آن افعالی که همگی زیبا و نیکو باشد از آن صادر شود، همچنین این افعال برای ما آسان و بدون تکلف باشد، و این ممکن نیست مگر با آموزش و تعلیمی منطقی و منظم همراه شود».

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ مترجم و گزیدۀ زندگی‌نامۀ ابن‌مسکویه

مقدمۀ مؤلف

مقالۀ اول: تعریف نفس انسان

مقالۀ دوم: اخلاق و طبع‌ها

مقالۀ سوم: فرق بین خیر و سعادت

مقالۀ چهارم: اعمال انسان

مقالۀ پنجم: انواع محبت و ...

مقالۀ ششم: بیماری‌های نفس و ...

مقالۀ هفتم: طب نفسانی و ...