معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

ساختار سد کارون (سد شهید عباس‌پور امروز) در شمال خوزستان هم اکنون به پایان رسیده است. با بسته‌شدن دهانه‌های سد، بلندای آب دریاچۀ پشت آن به 540 متر از رویۀ دریای آزاد می‌رسد؛ از این‌رو بیش از پنجاه کیلومتر زمین‌های اطراف که دربرگیرندۀ محوطه‌های رزشمند باستانی است، برای همیشه به زیر آب می‌روند.

نخستین بار ژان پیردیگارد (مردم‌شناس فرانسوی) که به قوم‌شناسی ایل بختیاری می‌پرداخت، ارزشمندی این آثار به‌ویژه دست‌افزارهای سنگی نخستین ساکنین نجد ایران در این منطقه را به دست‌اندرکاران مرکز باستان‌شناسی ایران آن هنگام یادآور شد تا پیش از ویرانی آن به بررسی و پژوهشی نجات‌بخش بپردازند. او بر این بود که دشت‌گل دربرگیرندۀ نشانه‌های ویژه از ماندگاری انسان‌هایی است که روزگار خود را از شکار و گردآوری خوراک می‌گذراندند.

بررسی‌های نخستین که بر روی یافته‌های رویۀ پاخور و گمانه‌هایی چند در دشت‌گل به دست آمده است، نشان‌دهندۀ آن است که ساکنین این منطقه از بازماندگان اواخر دوران گردآوری غذا، یعنی آغاز دوران کشاورزی باشند. در این زمان یخبندان‌های شدید پایان یافته، انسان زندگی گروهی را آغاز کرده و با شکار روزگار می‌گذراند. در مجموع ابزار و آلات سنگی به‌دست‌آمده از دشت‌گل برابر با دوره‌ای است که در باستان‌شناسی آن را «زارزین» می‌نامند و اگر پس از آخرین پژوهش‌ها چنین باشد، دیرسالی آنها به ده هزار تا چهارده هزار سال پیش می‌رسد.

این کتاب گزارش بررسی نجات‌بخش کوتاهی است از ارزیابی و شناسایی چند محوطۀ باستانی دشت‌گل که به‌زودی در زیر آب‌های سد از بین می‌روند.

ارزیابی‌ها از بررسی‌های دشت‌گل و ایوه این‌گونه است: ابزارهای سنگی به‌دست‌امده در محوطه‌های روباز دشت‌گل و برخی از پناهگاه‌های سنگی در دشت‌گل نمایانگر سکونت در دوران پارینه‌سنگی میانی است. از محوطۀ روباز ایوه ابزارهایی چون تیغه‌ها و سنگ‌مادرهای بزرگ به دست آمد که گویای دورۀ جدید پاره‌سنگی است.

به گمانی دیرسالی سه محوطۀ دشت‌گل و ایوه را می‌توان از زمان نخستین دهکده‌های کشاورزی به شمار آورد؛ هرچند نشانه‌های گردآوری مواد غذایی در دشت گل بیش از دو ناحیۀ دیگر است؛ اما در آن دو محوطه نیز شواهدی از یک تکنولوژی که تا کنون ناشناخته مانده، دیده می‌شود.

به گمانی چند محوطه‌هایی با تکه‌سفالینه‌های نازک‌ساخت و شاموت کاه از دورۀ سلوکی ـ پارتی است؛ چه نمونه‌هایی این‌گونه در نیایش‌گاه شمی به دست آمده است. هرچند برابر آنها از محوطه‌های دوران نخستین ایران اسلامی نیز دیده شده است.

در این کتاب گزارش باستان‌شناسی این مناطق در سال‌های 1354 و 1355 خورشیدی به همراه تصاویر آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

بخش نخست: چشم‌‌اندازی چند به شمال خاوری خوزستان

بخش دویم: بررسی ایوه و دشت‌گل

بخش سیوم: بررسی‌های باستان‌شناسی در شمال خاوری زاگرس 1976

بخش چهارم: شرح مصنوعات سنگی دشت‌های ایذه، گل و ایوه

تصاویر آخر کتاب