معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

مطالعات کودکان در جایگاه فعالیتی علمی، عموماً حوزه‌ای مسلم از طب اطفال، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و تعلیم و تربیت در نظر گرفته می‌شود. اما از عمر هیچ‌کدام از این حوزه‌ها به غیر از تعلیم و تربیت، بیش از چندصدسال نمی‌گذرد؛ درحالی‌که کودکان بسیار بیشتر از آن سردوگرم روزگار چشیده‌اند. برخی از فیلسوفان کودکی متوجه سلطۀ تاریخی روان‌شناسی و جامعه‌شناسی بر مطالعات کودکان هستند؛ سلطه‌ای که در قرن بیستم مانعی برای کندوکاو حقیقی تبدیل شد؛ چراکه همچون دیگر علوم تجربی همتای خود، کاملاً به دنبال اهداف از نظر اجتماعی، ابزاری خود هستند.

دیوید کندی تا کنون حدود پنجاه مقاله منتشر کرده است که در چهار حوزۀ کلی جای می‌گیرند: فلسفۀ کودکی، فلسفه برای کودکان، حلقۀ کندوکاو فلسفی و ساختار مدرسه. با توجه به عدم امکان و ضرورت ترجمۀ همۀ این مقالات در این کتاب، تلاش شده است تا در هر یک از این چهار حوزۀ کلی، بنا به اهمیت و کیفیت مباحث مطرح‌شده، مقالاتی برای نمونه که آینۀ تمام‌نمای تفکر و دیدگاه‌های اصیل و فلسفی کندی در این حوزه‌ها هستند، انتخاب شوند تا بتوانند مدخل مناسبی برای ورود به آثار او باشند.

بخش اول این کتاب به فلسفۀ کودکی می‌پردازد. ظهور «فلسفۀ کودکی» به عنوان یک رشته در حوزۀ نظری پست‌مدرن به دنبال ظهور روان‌کاوی در اواخر قرن نوزدهم رخ داد. انتشار کتاب «سده‌های کودکی» نوشتۀ فیلیپ آریس در اواسط قرن بیستم نیز مفهوم دوران کودکی را به عنوان ابداعی فرهنگی و اجتماعی معرفی کرد و به این طریق استعاره‌های بیولوژیک موجود در تصور ما از دوران کودکی را تضعیف کرد. از این نظر در نیم‌قرن اخیر رویکرد بزرگسالان نسبت به ظرفیت‌های شناختی کودکان برای تفکر انتزاعی تا حدی تغییر کرده است. کندی در مقالات خود تلاش می‌کند تا به سیر کلی مفهوم «کودکی» به صورت تاریخی، فلسفی، روان‌شناختی، روان‌کاوانه و اسطوره‌ای بپردازد و نشان دهد که تغییر نگاه به این مفهوم چگونه می‌تواند در عمل بر رویکرد و شیوۀ نگاه‌ها به کودکان تأثیر بگذارد.

بخش دوم این کتاب به رابطۀ کودک و فلسفه و دیدگاه‌های مختلف بنیان‌گذاران و فعالان حوزۀ فلسفه با/ برای کودکان می‌پردازد و تلاش می‌کند تا شمایی کلی از گفتمان‌های معرفت‌شناختی و آموزشی موجود در این حوزه ارائه دهد.

در بخش سوم کتاب ریشه‌های حلقۀ کندوکاو فلسفی و مفاهیم و مباحث مهم موجود در آن مانند تفکر برای خود، دیگری، دیالوگ، داوری و نقش تسهیل‌گر در شیوۀ آموزش دیالوگ‌محور بررسی شده است.

بخش آخر این کتاب نیز به بحث در حوزه‌هایی مانند الگوی تعلیم و تربیت و نقش برنامۀ فلسفه برای کودکان در آن، ساختار آموزشی، مفهوم «مدرسه» و اقتضائات هر یک از این مباحث اشاره دارد.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار مترجم

مقدمۀ مؤلف

بخش اول: فلسفۀ کودکی

1. ریشه‌های مطالعات کودکان؛ فلسفه، تاریخ و دین

2. بازسازی دوران کودکی

3. دیوانگان، کودکان، جاندارپنداری و جهان‌تصویر علمی

4. کاربست فلسفۀ کودکی؛ آموزش در الگوی تکاملی (انقلابی)

بخش دوم: فلسفه برای کودکان

5. فلسفه برای کودکان و فلسفه با کودکان پس از لیپمن

بخش سوم: حلقۀ کندوکاو فلسفی

6. تفکر برای خود و با دیگران

7. نقش تسهیل‌گر در حلقۀ کندوکار فلسفی

بخش چهارم: بازاندیشی در ساختار مدرسه

8. حلقۀ کندوکاو و ساختار آموزشی

9. آنارشیسم، آموزش مدرسه‌ای و حساسیت دموکراتیک

واژه‌نامه

نمایۀ اسامی