معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

سیری در قصه‌های عطار آدمی را با جهان شگفت و شگرف از زیبایی و دانایی و معنا و معنویت آشنا می‌کند و در برابرش آفاقی می‌گشاید که در جان و جهان هیچ عارف فرزانۀ دیگری یا واقعاً نیست یا بسیار کم است.

قصه‌های عطار بازتاب هنرمندانۀ نکته‌ها، تأملات و دقت‌های عمیق و عظیم فکری و فرهنگی از یک‌سو و ترجمان دردها، اشتیاق‌ها و بی‌قراری‌های روحی بی‌تاب و آشفته و آتشناک از دیگرسوست. تکرار حرف‌ها و حرف‌های تکراری نیست؛ شعله‌هایی است از جانی سوخته و آتش‌دار که بی‌پروا و بعضاً بی‌پرده بر زبانش آمده و در شکل و شمایل قصه‌ها و اشعار تجسم یافته است.

عطار به تعبیر خودش در این قصه‌ها چیزهایی گفته است که در آن زمان جز به همین زبان و به همین شکل و شیوه و بیان با هیچ وسیلۀ دیگری نمی‌توان گفت و بر دار نرفت یا گفت و در آتش نسوخت یا هم‌ذات خاک و خاکستر نشد؛ چنان‌که گفتند و رفتند. او در این قصه‌ها به طیف وسیعی از مسائل فکری، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، روحی و روانی می‌پردازد که در کمتر جایی از پهنۀ بزرگ ادب فارسی می‌توان آنها را دید یا نشانی از آنها جست؛ آن هم به شکل و شمایلی این‌گونه دلنشین و هنرمندانه که هم لذت برد، هم دگرگون شد هم در خاطر نگه داشت.

اهمیت ویژۀ عطار در آن است که از دو بعد به قصه‌های عرفانی عمق و استحکام بخشید: نخست طرح قصه‌های کلان عرفانی در قالب مثنوی با بهره‌گیری از ساختاری همخوان و منسجم که بیش از او سابقه نداشت. او در سه منظومۀ بلند «الهی‌نامه»، «منطق الطیر» و «مصیبت‌نامه» این دو عنصر به هم درآمیخت؛ یعنی هم قصه‌ای بلند به میان میدان آمد و هم این قصۀ بلند بر اساس طرحی استوار پی‌ریزی شد. دوم اینکه عطار با همۀ شگردها و شیوه‌ها و ترفندهای هنری و ادبی و زبانی و روایی قابل توجهی که در منظومه‌هایش کار گذاشته بود، بعضاً «مادر ـ طراحی» چندلایه و تودرتو و حلقوی و تمثیلی و حتی نمادین برساخته بود، به گونه‌ای که گاه واقعاً فهم معنای واقعی و حقیقی روایت، با توجه به ساختار و نشانه‌های رمزی قصه در اساس کار بسیار دشواری بود.

درواقع قصه‌های منظوم عرفانی با زبان، نگره و شخصیت عطار بود که در فرهنگ ایرانی ـ اسلامی استحکام هنری و عمق معنایی یافت و به میان متوسط و عموم مردم رفت و همه‌گیر شد.

در این کتاب بهترین قصه‌های عطار از آثار منظوم او یعنی اسرارنامه، الهی‌نامه، منطق الطیر و مصیبت‌نامه گردآوری شده است. از ویژگی‌های کتاب این است که گردآورنده در پانوشت‌های کتاب توضیحاتی دربارۀ واژگان و اصطلاحات دشوار آورده است.

خواننده در قصه‌های این جلد با دنیایی متنوع مواجه است. عطار در این قصه‌ها، گاه به طنز و کنایه و گاه به جِد، خواننده را به تأمل در مفاهیمی بنیادین چون زندگی و مرگ و فقر و قناعت و قدرت و نظایر اینها فرامی‌خواند و همچنین تصویری از روح زمانه‌ای ویران و پرآشوب و مرگبار و پر از رنج و مصیبت و فاجعه به دست می‌دهد. قصه‌های این جلد بیان از شوری عرفانی و شعوری رندانه و باریک‌بین هستند. عطار در قصه‌های خود خواننده را به باریک‌شدن در ظرایف زندگی و آنچه در ورای ظاهر زندگی پنهان است دعوت می‌کند و نکاتی باریک‌تر از مو را در باب هستی و موقعیت انسان در هستی با خواننده در میان می‌گذارد. خواننده حین خواندن قصه‌های این کتاب سر از جهانی وهمناک و غریب و هول‌انگیز درمی‌آورد که در آن، سَرِ مُردگان سخن می‌گویند و حالِ مُرده‌ای بر جمجمه‌اش حک شده است.

فهرست مطالب کتاب:

درآمد

اسرارنامه

الهی‌نامه

منطق الطیر

مصیبت‌نامه