معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

نمایشنامه‌های شکسپیر در مدرسه‌های رسمی و سنتی انگلستان نوشته شده‌اند؛ یا دست‌کم آن درک و دریافتی از شکسپیر که در مدارس تدریس می‌شود، آنجا نوشته شده است. بیشتر مردم این آثار را «هملت» یا «مکبث»، «شاه‌لیر» یا «اتللو» را نخستین بار طوری می‌بینند که انگار ربط چندانی ندارند به تئاتر یا به قرن هفدهم یا به مردی که سعی دارد برای دنیایی که با سرعت وحشتناکی در حال دگرگونی است، آیین‌های تازه‌ای خلق کند. انگار آن نمایشنامه‌ها فقط دربارۀ پرورش منش و شخصیت افراد آن هم به شیوه‌ای قرن نوزدهمی هستند و پندواندرزهایی به ما دربارۀ رفتار و کردارمان، مثل دوش آب سرد تکان‌دهنده و ناخوشایند؛ اما به دلیلی نامعلوم بسیار مفید برای ما تا برای پیشامدهای شرارت‌بار زندگی آماده شویم و هم‌زمان فکر‌های بد را دربارۀ سیاست و جامعه و اینکه جهان تغییر می‌کند از خودمان دور کنیم.

نمایشنامه‌هایی که شکسپیر نوشته است، لبریزند از داستان‌های عالی، شخصیت‌های فوق‌العاده، زبانی شگفت‌انگیز و غنی و مهارت‌هایی نمایشی که شبیه‌شان را کمتر جایی می‌شود یافت. البته فهم‌شان همیشه آسان نیست و دلیلش هم تا حدی زبان قرن شانزدهمی و هفدهمی آن نوشته‌هاست که حتی وقتی شبیه زبان دورانی کنونی به نظر می‌رسد باز معنای دیگری داشته باشد.

در هر چهار تراژدی مهم شکسپیر، شخصیت مرکزی کسی است که خود را گم می‌کند که اختیارش بر هویت خود را بیشتر و بیشتر از دست می‌دهد تا جایی که سرانجام یا منجر به دیوانگی واقعی یا ساختگی می‌شود (در مورد هملت و لیر) یا کاملاً به گفتار و قضاوت دیگران تکیه می‌کند که نشان‌دهندۀ ازدست‌دادن اعتماد به شخصیت مستقل خود است (مکبث در برابر جادوگران و اتللو نزد یاگو). این موضوع نمایانگر این حقیقت است که در زمان شکسپیر تعریفی که انسان‌ها از هویت خود داشتند در حال دگرگونی بود.

شکسپیر موضوعاتی انتزاعی به نام «مقام» و «قدرت» را در نمایشنامه‌هایش ارائه نمی‌دهد؛ او آدم‌هایی را به مخاطب نشان می‌دهد که زندگی‌شان را می‌کنند و او این تضاد را از طریق رابطۀ میان زنان و مردان نشان می‌دهد. در هر یک از چهار نمایشنامه مردی از زنی جدا می‌شود؛ لیر کوردلیا را از دست می‌دهد، هملت افیلیا را، اتللو دزدمونا را و مکبث لیدی‌مکبث را. و در هر یک از آنها زنی که از دست رفته حلقۀ رابط مرد به یک جامعۀ سنتی است.

قهرمانان تراژدی‌های شکسپیر همانند آن شخصیت‌های جوامع قبیله‌ای‌اند که اهمیت آیینی دارند و به اعتقاد مری داگلاس مردم‌شناس هم خطرناک‌اند هم فریبنده و جذاب. با زندگی در دوران گذار، شکسپیر به مخاطب قهرمانان تراژیکی عرضه می‌کند که هم خطرناک‌اند هم قدرتمند که بینابین همۀ طبقه‌بندی‌های زندگی می‌گنجند؛ بنابراین از نوعی قدرت بنیادین آیینی برخوردارند.

فینتن اتول منتقد تئاتر و نویسندۀ معاصر ایرلندی نویسندۀ این کتاب است که نوشته‌هایش دربارۀ تئاتر، ادبیات و سیاست در نشریات بسیاری انتشار یافته است. او در این کتاب دربارۀ خوانش تراژدی‌های نمایشنامه‌های شکسپیر سخن گفته است و هر کدام را جداگانه بررسی می‌کند.

فهرست مطالب کتاب:

شکسپیر دشوار است، زندگی هم همین‌طور

هملت: مردن همچون اثری هنری

اتللو: درون و بیرون

شاه‌لیر: ساعت صفر

مکبث: بازگشت به آینده

سپاس‌نامه