معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

کلیه و دمنه از جملۀ آن مجموعه‌های دانش و حکمت است که مردمان خردمند قدیم گرد آوردند و به هرگونه زبان نبشتند و از برای فرزندان خویش به میراث گذاشتند و در اعصار و قرون متمادی گرامی می‌داشتند، می‌خواندند و از آن حکمت عملی و آداب زندگی و زبان می‌آموختند. اصل این کتاب به هندی به نام «پنچه تنتنره» در پنج باب فراهم آمده است. برزویه طبیب مروزی در عصر انوشیروان خهسرو پسر قباد پادشاه ساسانی آن را به پارسی درآورد و ابواب و حکایات چندی بر آن افزود که اغلب آنها از مآخذ دیگر هندی بود. در مبادی دوران فرهنگ اسلامی ابن‌المقفع آن را از پارسی به تازی نقل کرد و کتاب «کلیلة و دمنة» نام نهاد؛ از گزارش پارسی برزویه و از ترجمۀ تازی پسر مقفع به هرگونه زبان ترجمه کرده شد؛ در عصر سامانیان نخستین سخنگوی بزرگ فارسی ابوعبدالله رودکی آن کتاب ابن‌المقفع را به نظم فارسی امروزی درآورد؛ پس از وی باز به فارسی ترجمه‌ها کردند تا به عهد بهرامشاه غزنوی ابوالمعالی نظام‌الملک معین‌الدین نصرالله بن محمد بن عبدالحمید بن احمد بن عبدالصمد که منشی دیوان بود و جد او عبدالصمد از شیراز و خود متولدشده و نشو و نمایافتۀ غزنین بود، کلیله و دمنۀ پسر مقفع را بار دیگر به نثر فارسی ترجمه کرد و آن همین کتاب است که اکنون در دست خواننده است.

کتاب کلیله و دمنه ابوالمعالی نصرالله منشی از جمله آثاری است که تاکنون بارها به صورت‌های مختلف منتشر شده است. بی‌شک منقح‌ترین، مضبوط‌ترین و پاکیزه‌ترین چاپ و تصحیح آن، چاپ استاد مجتبی مینوی است که اولین بار در سال 1343 منتشر شد. چاپ‌های دیگری نیز از این کتاب وجود دارد که اغلب آنها بر اساس چاپ مینوی است. آنچه در این چاپ بر چاپ استاد مینوی افزوده شده است، یادداشت‌های پراکنده‌ای است که حواشی‌نگار بر چاپ استاد مینوی نگاشته است. درواقع این چاپ «حاشیه‌ای است بر حاشیۀ شارحان کلیله» که گاه نکاتی را در چگونگی تصحیح و تعلیق اثر یادآور شده و ضرورت توجه و بازنگری در تصحیح و شرح و گزارش دوبارۀ این اثر گرانبها را مورد مداقه قرار داده است.

گفتنی است در این چاپ متن کلیله و دمنه استاد مینوی عیناً نقل شده است و کوچک‌ترین تغییری جز در رسم‌الخط آن روا نشده است؛ اما در موارد بسیاری از نسخۀ کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی مورخ 1310 قمری به شمارۀ 25338 با عنوان «کلیله و دمنه بهرامشاهی» سود برده شده است.

یکی دیگر از مزیت‌های این چاپ، فهرست‌های متعددی است که در پایان کتاب تدارک دیده شده است؛ این فهرست‌ها شامل فهرست آیات قرآنی، احادیث، اقوال، امثال و حمک و عبارات عربی، فهرست اشعار و مصراع‌های فارسی، اشعار و مصراع‌های عربی، فهرست نام کسان و نام مکان‌هاست.

فهرست مطالب کتاب:

سخن ناشر

مقدمۀ چاپ حاضر

مقدمۀ مصحح و شارح کتاب

دیباچۀ مترجم

مفتتح کتاب بر ترتیب ابن‌المقفع

تمهید بزرجمهر بختکان

باب برزویه طبیب

باب شیر و گاو

باب بازجست کار دمنه

باب دوستی کبوتر و زاغ و موش و باخه و آهو

باب بوف و زاغ

باب بوزینه و باخه

باب زاهد و راسو

باب گربه و موش

باب پادشاه و فنزه

باب شیر و شغال

باب تیرانداز و ماده شیر

باب زاهد و مهمان او

باب پادشاه و برهمنان

باب زرگر و سیاح

باب شاهزاده و یاران او

خاتمۀ مترجم

فهرست‌ها