معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

از زیارتگاه‌های بزرگ وقف‌شده به میکائیل آرک انجل در مونت سن میشل و مونت گارگانون گرفته تا گمانه‌زنی‌های مابعدالطبیعی حکمای مدرسی قرن سیزدهم، فرشتگان در چشم‌انداز فیزیکی، زمانی و فکری ناحیۀ غرب قرون‌وسطا نفوذ کردند. مجسمه‌ها، شیشه‌های رنگی، سکه‌ها، لباس‌های کشیشی و نشان‌های زائر همگی تصاویری از ارواح آسمانی را نشان می‌دادند. چگونگی نفوذ فرشتگان در جامعۀ مسیحی قرون وسطا موضوع این کتاب است؛ فرشته‌شناسی یهودیان و مسلمانان هر دو موضوعات گسترده و مهم در جایگاه خود تنها تا حدی مورد توجه قرار می‌گیرند که فرشته‌شناسی مسیحی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. فرشتگان مسیحی قرون وسطا موضوعی با داستان‌ها و سؤالات بسیار است. چگونه فرشتگان جزء ضروری برنامۀ درسی در دانشگاه پاریس شدند؟ چرا فرشتگان در غسل تعمید ظاهر می‌شوند؟ چگونه و چرا فرشتگان برای بعضی از اصحاب کلیسا عادی شدند؟ باورهای رایج دربارۀ فرشتگان چه بود و آیا این عقاید با فرشته‌شناسی‌های الهی‌دانان متفاوت بود؟

چهار بخش این کتاب، فرشتگان گریزان را به صورت موضوعی دنبال می‌کند؛ از مبانی کتاب مقدسی فرشته‌شناسی قرون وسطا به واسطۀ ملاحظات مدرسی در مورد ماهیت فرشتگان تا کاربردهای فرشته‌شناسی در مراتب دینی و در نهایت نقش‌های فرشتگان در کلیسای قرون وسطا همچون یک مجموعه. این پژوهش به لحاظ تاریخی در چارچوبی الهیاتی پیش می‌رود و سیر تحول تاریخی عناصر فرشته‌شناسی خاص را در هر یک از حوزه‌های موضوعی بررسی می‌کند.

دو بخش نخست کتاب دربارۀ کتاب مقدس و الهیات آکادمیک، حقایق اساسی در مورد فرشتگان، محتوای اعتقادی رسمی باورهای قرون وسطایی را در مورد ارواح آسمانی نشان می‌دهد. این دو بخش گزاره‌های راست‌کیشی را دربارۀ فرشتگان ارائه می‌کنند که توسط الهی‌دانان برجسته قرون وسطا ارائه شده است. بخش اول این بررسی را آغاز می‌کند؛ زیرا کتاب مقدس مبنایی برای همۀ تأملات مسیحی در مورد فرشتگان فراهم می‌کند. فرشتگان در سراسر کتاب مقدس حضور دارند و همه خوانندگان آن باید با آنان روبرو شوند. برای مسیحیان قرون وسطا کتاب مقدس منبع اصلی برای درک زندگی و دنیای خود بود؛ همان‌طور که کتاب مقدس فرشتگان را در خدمت مؤمنان، پرستش خدا، تنبیه شرور یا روشنگر روح معرفی کرد، برنارد کلرووییی، هیلدگارد از بینگن، یاکوبوس و وراجین و معاصران‌شان از فرشتگان انتظار داشتند که همین وظایف را در زمان خود انجام دهند. فصل‌های اول و دوم به این مطلب اساسی اختصاص داده شده است. فصل آخر از بخش یکم اصول تفسیری قرون وسطا را دربارۀ فرشتگان کتاب مقدس در زمینۀ روابط گونه‌شناختی بین داستان‌های فرشتگان در کتاب مقدس و جهان قرون وسطا بررسی می‌کند.

بخش دوم به بررسی دگرگونی ناشی از ادغام مفاهیم و مقوله‌های منطقی، معرفت‌شناختی و مابعدالطبیعی ارسطویی در فرشته‌شناسی سنتی و نسبتاً پیچیده‌ای می‌پردازد که قرن سیزدهم به ارث برده بود. اگر کتاب مقدس اصول فرشته‌شناسی را فراهم می‌کرد، فلسفه بت‌پرستان مفاهیم و روش‌های الهیاتی را ارائه می‌دهد که الهی‌دانان قرون وسطا را قادر می‌سازد تا اسرار فرشتگان را با صحت و دقت زیادی کشف کنند. فصل چهارم به بررسی راه‌هایی می‌پردازد که در آنها منطق ارسطویی و تکامل دانشگاه پاریس در قرن‌های دوازدهم تا سیزدهم با هم ترکیب شدند تا هم دامنه هم تکنیک‌های فرشته‌شناسی قرون وسطا را تغییر دهند.

بخش سوم و چهارم به بررسی کاربرد باورهای فرشتگان در کلیسای قرون وسطا می‌پردازد. بخش سوم به بررسی روش‌هایی می‌پردازد که در آن فرشتگان برای گروه‌هایی مانند بندیکت‌ها، سیسترسی‌ها و فرانسیسی‌ها تبدیل به هنجار شدند. فصل ششم بر راهبان متمرکز است. برای صومعه‌نشینان، فرشتگان الگوهای قدرتمندی از عفت، اطاعت و فداکاری هستند. تا حدی به دلیل اینکه مسیح در قالب سرافیم بر فرانسیس قدیس ظاهر شد، فرانسیسی‌ها حتی بیشتر از اعضای دیگر فرقه‌های مذهبی، فرشته‌شناسانی اختصاص‌یافته به این سنت بودند. در فصل هفتم مشاهده می‌شود که آثار بوناونتورا که هم به فرشته‌شناسی راست‌کیش و هم کژآیین فرانسیسی می‌پردازد، شدیدترین و پایدارترین برخورد قرون وسطایی با فرشتگان را در بحبوحۀ بحران‌های کلیسا تشکیل می‌دهد.

بخش چهارم راه‌هایی را بررسی می‌کند که در آن فرشتگان نه‌تنها با الهیات مدرسی و مراتب دینی، بلکه با هر جنبه‌ای از کلیسا ادغام شدند. این بخش با تکیه بر باورهای رسمی الهیاتی که در فصول قبل ایجاد شد، نقش فرشتگان در کلیسای قرون وسطا را در وسیع‌ترین دامنۀ ممکن ارائه می‌کند. فصل‌های هشتم و نهم زندگی فرد مسیحی را به عنوان ابزاری اکتشافی می‌پذیرند.

در نهایت نتیجۀ پژوهش با ترکیب مطالبی از کتاب مقدس تا موقوفات کلیسا، از مابعدالطبیعه تا نمایش‌نامه‌های رمزآلود، از پرچم‌های نبرد شوالیه‌ها تا اعمال عبادی راهبان و مردم عادی، برداشت فرشته‌شناسی قرون وسطا، همه را با هم به تصویر می‌کشد و ویژگی‌های خاص این موضوع شگرف را تعریف می‌کند.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ مترجم

مقدمۀ مؤلف

بخش یکم: کتاب مقدس: بنیاد فرشته‌شناسی

فصل اول: طول کتاب مقدس 1: تاریخ مقدس و آفرینش

فصل دوم: طول کتاب مقدس 2: فرشتگان، بنی‌اسرائیل و کلیسا

فصل سوم: ژرفا و بلندای کتاب مقدس

بخش دوم: فرشتگان، فیلسوف و دانشگاه: ماهیت فرشتگان

فصل چهارم: مکتب مدرسی و تطور فرشته‌شناسی

فصل پنجم: ماهیت فرشته‌وار در قرن سیزدهم: شکوفایی فرشته‌شناسی قرون وسطا

بخش سوم: فرشتگان و نظام‌های دینی

فصل ششم: راهبان و سائلان

فصل هفتم: فرشته‌شناسی فرانسیسی و بحران‌های فرقه فرانسیسی

بخش چهارم: فرشتگان و کلیسای قرون وسطا

فصل هشتم: تولد، بلوغ و اعمال مذهبی منظم بزرگسالان

فصل نهم: اعمال استثنایی بزرگ‌سالان، مرگ و رستاخیز

نتیجه‌گیری:

پیامد فرشته‌شناسی قرون وسطا

یادداشت‌های مؤلف