معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

آنچه زبان‌شناسی شناختی شناخته می‌شود، تنها یک نظریه نیست، بلکه مجموعه‌ای از نظریه‌هایی است که همگی یک هدف ویژه را در قلمروهای گوناگون زبان دنبال می‌کنند و آن شناسایی، بررسی و تبیین نقش فرایندهای شناختی عام در ساختار و کاربرد زبان است. شاید با گذشت نزدیک به چهار دهه از پیدایش رویکرد زبان‌شناسی شناختی دیگر نتوان آن را رویکردی نوپا در سطح جهان به شمار آورد؛ اما بی‌گمان در ایران این رویکرد نوپاست. زبان‌شناسی شناختی در ایران در آغاز راه است و فراوانی پژوهش‌های زبان‌شناسان و زبان‌پژوهان ایرانی در این چارچوب، گویای علاقه و توجه فزایندۀ آنها به این رویکرد است.

زبان‌شناسی شناختی در آغاز به عنوان رویکردی به مطالعۀ زبان پا به عرصۀ وجود نهاد؛ اما امروزه دامنۀ بررسی‌ها و کاربردهای آن بسیار فراتر از خود زبان در مفهوم سنتی آن رفته است. پیدایش این رویکرد به دهۀ 1980 باز می‌گردد که واکنشی آگاهانه به زبان‌شناسی چامسکیایی بود که بر تحلیل‌های نحوی صورت‌گرایانه تأکید داشت و زبان را قوۀ مستقلی از دیگر قوای شناختی می‌پنداشت. رفته‌رفته شواهدی پیدا شد که نشان می‌داد شیوۀ یادگیری و پردازش زبان تفاوتی با شیوۀ یادگیری و پردازش در دیگر بخش‌های شناخت آدمی ندارد و فرایندهای دخیل در زبان همان فرایندهایی هستند که در دیگر بخش‌های اندیشه‌ورزی نیز یافت می‌شوند.

بالندگی و پیشرفت زبان‌شناسی شناختی در کشور ما نیازمند آن است که پژوهشگران این عرصه نظریه‌های گوناگون ارائه‌شده در این رویکرد را به‌خوبی بشناسند، از بنیادهای نظری و جنبه‌های کاربردی آنها آگاهی یابند و بتوانند خود را با تازه‌ترین پیشرفت‌ها و یافته‌های این رویکرد همگام سازند؛ هدف این کتاب نیز همین مطلب است. در این کتاب، شش نظریۀ مطرح در حوزۀ زبان‌شناسی شناختی معرفی و بررسی شده است، نقاط قوت و ضعف آنها بیان می‌شود، مهم‌ترین پژوهش‌های انجام‌گرفته در چارچوب آنها مرور می‌شود و تازه‌ترین به‌روزرسانی‌ها و پیشرفت‌های آنها مورد بحث قرار می‌گیرد. این شش نظریه عبارت‌اند از: نظریۀ دستور شناختی لانگاکر، نظریۀ استعارۀ مفهومی لیکاف، نظریۀ دستور ساخت گلدبرگ، نظریۀ فضاهای ذهنی و آمیختگی مفهومی فوکونیه، نظریۀ فراگیری زبان نخست توماسلو، انگاره‌های کاربردبنیاد بایبی.

افزون بر معرفی و بررسی شش نظریۀ پیش‌گفته، رویکرد زبان‌شناسی شناختی به گوناگونی‌های زبانی (که در سال‌های اخیر با نام زبان‌شناسی اجتماعی شناختی شناخته می‌شود(، رویکرد زبان‌شناسی شناختی به واج‌شناسی و نیز به بحث گفتمان و ایدئولوژی (که بیشتر تحت عناوین استعاره‌کاوی انتقادی و گفتمان‌کاوی انتقادی شناختی مطرح می‌شود) نیز در کتاب گنجانده شده است. همچنین فصلی پیرامون انقلابی که زبان‌شناسی شناختی در استعاره‌پژوهی پدید آورد، یک فصل دربارۀ سرشت و گسترۀ «مجاز» در توصیف و تبیین زبانی و یک فصل دربارۀ استعارۀ پیکرینه در کتاب آورده شده است. نیز یک فصل به بررسی کاربرد نظریۀ استعارۀ مفهومی در قلمرو مشاوره و روان‌کاوی اختصاص یافته است.

فهرست مطالب کتاب:

سخن مترجمان

فصل نخست: درآمد

بخش نخست: نظریه‌ها و انگاره‌ها

فصل دوم: دستور شناختی لانگاکر

فصل سوم: نظریۀ استعارۀ مفهومی لیکاف

فصل چهارم: دستور ساخت گلدبرگ

فصل پنجم: نظریۀ فضاهای ذهنی و آمیختگی مفهومی فوکونیه

فصل ششم: نظریۀ فراگیری زبان نخست توماسلو

فصل هفتم: انگاره‌های کاربردبنیاد بایبی از زبان

بخش دوم: قلمروهای پژوهشی و کاربردهای عملی

فصل هشتم: انقلاب زبان‌شناسی شناختی در استعاره‌پژوهی

فصل نهم: پیرامون سرشت و گسترۀ مجاز در توصیف و تبیین زبانی

فصل دهم: استعارۀ پیکرینه

فصل یازدهم: زبان‌شناسی شناختی و گوناگونی زبانی

فصل دوازدهم: زبان‌شناسی شناختی و واج‌شناسی

فصل سیزدهم: زبان‌شناسی شناختی و ایدئولوژی

فصل چهاردهم: نظریۀ استعاره برای کارشناسان مشاوره

نمایه موضوعی

واژه‌نامۀ تخصصی فارسی به انگلیسی

واژه‌نامۀ تخصصی انگلیسی به فارسی