معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

یکی از موضوعات اصلی مورد تحقیق خاورشناسان در خصوص اسلام، قرآن و معارف آن است. تحقیقات دربارۀ کتاب مقدس مسلمانان و آثار برجای‌مانده از آنان را می‌توان در یکی از چهار محور اصلی قرار داد که مهم‌ترین محورهای مورد تحقیق آنان عبارت‌اند از: مصدر و خاستگاه قرآن، جمع و تدوین قرآن، ادبیات و ساختار قرآن و معارف قرآن. در بخش معارف قرآن واژه‌های اصلی و بنیادین در آیات قرآن بیشترین توجه آنان را به خود جلب کرده و آثار متعددی از نویسندگان مختلف در این زمینه ارائه شده است. یکی از آثار اساسی و مهم در این زمینه را می‌توان «دایرةالمعارف لیدن» برشمرد که در شش جلد شامل هفتصد مدخل و واژۀ مهم قرآنی به زبان انگلیسی منتشر شده و تاکنون چهار جلد آن نیز به زبان فارسی ترجمه شده است.

از میان خاورشناسان، دو شخصیت بیش از دیگران به مسئلۀ شناخت «خدا» در قرآن اهمیت داده‌اند و آن را به صورت تطبیق با کتاب مقدس بررسی کرده‌اند. هر دو شخصیت از بانوان اندیشمند بوده و بر خلاف اندیشۀ رایج میان خاورشناسان، نگاه مثبت به قرآن و اندیشۀ «خدا» در قرآن داشته‌اند و به تعالی اندیشۀ قرآن و برتری آن بر کتاب مقدس در موضوع «خداشناسی» اذعان نموده‌اند. نگاه هر دو به ایدۀ خداوند در کتاب‌های مقدس به‌نوعی ایدۀ تکاملی است و به همین دلیل اندیشۀ «خدا در قرآن» را تکامل‌یافته‌تر از اندیشۀ کتاب مقدس یافته‌اند.

این دو شخصیت با وجود اشتراک در برخی مباحث، تفاوت‌هایی نیز با یکدیگر دارند. هر دوی آنها یک موضوع مشترک را در قرآن بررسی کرده‌اند؛ اما رویکرد، روش، مبانی و نتایج آنها در بررسی این موضوع با یکدیگر متفاوت است. کارن آرمسترانگ در کتاب خود «تاریخ خداباوری در ادیان ابراهیمی» نگاه خود را فراتر از قرآن قرار داده و به دیدگاه مسلمانان، اندیشه‌های کلامی و فلسفی و حتی اجتماعی غرب دربارۀ خدا را نیز لحاظ کرده است؛ اما خانم دنیز ماسون در کتاب «قرآن و کتاب مقدس: درون‌مایه‌های مشترک» بخش مستقلی از کتاب خود را به مقایسۀ موضوع خدا در قرآن و تطبیق آن به اندیشۀ کتاب مقدس اختصاص داده و صرفاً آیات قرآن را در این موضوع لحاظ نکرده است.

هر یک از بخش‌های این کتاب به یکی از این دو شخصیت و بررسی و نقد آرای وی اختصاص یافته است. در بخش اول، فصل یک به بررسی دیدگاه آرمسترانگ اعم از روش، مبادی و نتایج دیدگاه ایشان اختصاص یافته است. در فصل دوم به مباحثی پرداخته شده که او در خصوص اندیشۀ خدا در قرآن بیان داشته است. در بخش دوم که به بررسی دیدگاه دنیز ماسون اختصاص دارد، به دلیل تمرکز ویژۀ ایشان بر مباحث تطبیقی، ابتدا مقدمه‌ای نسبتاً مفصل در بیان رویکرد خاورشناسان به مباحثی تطبیقی قرآن و اندیشۀ ماسون در این موضوع ارائه شده است. سپس در فصل اول به بررسی روش تطبیقی ماسون و آثار و نتایج آن در تحقیق پرداخته شده است. در فصل دوم اندیشۀ مشابهت‌سازی کامل اندیشۀ خدا در قرآن و کتاب مقدس توسط ایشان بررسی و نقد شده است.

فهرست مطالب کتاب:

سخنی با خواننده

مقدمه

بخش اول: نقد و بررسی آرای کارن آرمسترانگ در موضوع خدا در قرآن

مقدمه

فصل اول: روش، مبادی و نتایج

فصل دوم: مسائل مطرح در موضوع خدا در قرآن

فصل سوم: مسائل مغفول در طرح موضوع خدا در قرآن

خلاصه

بخش دوم: بررسی و نقد دیدگاه دنیز ماسون در یکسان‌انگاری خدا در قرآن و عهدین

فصل اول: روش‌شناسی

فصل دوم: خداشناسی تطبیقی

خلاصه و نتیجه

کتاب‌نامه

نمایه‌ها