معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

ابوجعفر طبری اهل آمل طبرستان بود. در سال 224 هجری متولد شد. وی در جستجوی علم بود و بسیار سفر می‌کرد. از تعداد زیادی از شیوخ و بزرگان علم آموخت و در اواخر زندگی‌اش ساکن بغداد شد. علما او را بسیار ستوده و گرامی داشته‌اند. نویسندگی بخشی از عادت و خلق و خویش بود و طی چهل سال هر روز چهل برگه می‌نوشت. یکی از شاگردانش تعداد برگه‌های نوشته‌شده توسط او را بر روزهای عمرش از زمان بلوغ تا زمان وفاتش در هشتادوشش‌سالگی تقسیم نمود که حاصل آن نوشتن روزی چهارده برگه به صورت میانگین بود.

از مهم‌ترین کتاب‌های طبری «تاریخ الرسال والملوک» یا «تاریخ الامم والملوک» است که از کامل‌ترین کتاب‌های تاریخی است و بیشترین حوادث و وقایع را در خود دارد. او تاریخش را با مقدمه‌ای در رابطه با آغاز آفرینش و سپس پرداختن به تاریخ بشر از آدم (ع) تا پیامبر (ص) آغاز کرده است. در ادامه به ترتیب حوادث را از سال اول هجری تا سال 302 هـ. مورد بررسی قرار داده است. وی رقم هر سال را ذکر و به شرح حوادث رخ‌داده در آن سال می‌پردازد و با ذکر نام کسی که متولی برگزاری حج آن سال بود و نام‌بردن از کارگزارانی که در آن سرزمین بر مسند باقی مانده یا عزل شده‌اند، مطالب و موضوعات آن سال را به پایان می‌برد. آن‌گاه به بررسی سال بعد می‌پردازد و در صورتی که زمان حادثه طولانی شود، بر حسب زمان وقوع آن حادثه، آن را به چند بخش تقسیم می‌کند و گاه روایت را هنگامی که در متن آن چیزی بیاید که در تعارض با روایت باشد، قطع می‌کند و دوباره به آن بازمی‌گردد و می‌گوید: سخن به روایت فلان بازگشت.

طبری در نگارش کتابش به تعدادی از اخباریون تکیه دارد که ابومخنف یکی از آنهاست و تعیین میزان اعتماد وی به او و شناخت موضوعاتی که به آن پرداخته، ممکن است. به عادل‌بودن ابومخنف خدشه وارد است و رویکردی انحرافی دارد. تعداد روایات او در «تاریخ طبری» به حدود ششصد روایت می‌رسد که شامل بازۀ زمانی وفات پیامبر اسلام تا سال 132 هـ. می‌شود و عبارت است از زمان تشکیل امت اسلام و شکل‌گیری نظام‌های اسلامی و برپایی آشکار نخستین دولت اسلامی که نمونه‌ای پیروی‌شده و الگویی برای تمام دوران‌های بعدی به شمار می‌رود.

در باب اول کتاب افزون بر اشاره به زندگی ابومخنف، روایات او دربارۀ خلافت ابوبکر، عمر و عثمان بررسی شده است. باب دوم کتاب نیز به بررسی روایات ابومخنف دربارۀ خلافت علی (ع) دارد.

برخی از نتایجی که نویسنده از بررسی روایات ابومخنف می‌گیرد، عبارتند از: اجماع و اتفاق نظر علما بر کنارگذاشتن ابومخنف و معتبرندانستن او؛ اثبات شیعه‌بودن ابومخنف؛ ابومخنف به جعل و تحریف در روایات اقدام نموده است که می‌توان از جمله به داستان شورا و داستان بیعت با علی (ع) اشاره کرد؛ کثرت و فراواتی روایات ابومخنف در تاریخ طبری به طوری که مجموع این روایات به 858 عدد می‌رسد؛ ضعیف‌بودن تمامی اسناد ابومخنف و علت این ضعف محدود به ضعیف‌بودن خودش نیست، بلکه روایات وی خالی از ارسال یا انقطاع یا پیچیدگی و غموض یا تدلیس یا ضعف راویان پیش از او نیست؛ اعتماد طبری بر روایا ت ابومخنف از صفین و .... و اهمال وی در پرداختن به کتاب‌های دیگر نمی‌تواند به این معنا باشد که او ابومخنف را بر آن کتاب‌ها و روایات‌شان ترجیح داده است، چه‌بسا وی اصلاً آن کتاب‌ها را مورد بررسی قرار نداده باشد که احتمال چنین موردی بیشتر است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

باب اول: ابومخنف و روایات او در مورد خلافت ابوبکر و عمر و عثمان

فصل اول: ابومخنف لوط بن یحیی

فصل دوم: روایات ابومخنف در باب خلافت ابوبکر

فصل سوم: روایات ابومخنف در باب خلافت عمر و عثمان

باب دوم: روایات ابومخنف در مورد خلافت علی (ع)

فصل اول: «بیعت با او و تعیین والیان»

فصل دوم: واقعه جمل

فصل سوم: جنگ صفین

فصل چهارم: حکمیت و خروج خوارج

نتایج و یافته‌ها

فهرست منابع و مآخذ