معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

زبان لاری شاخه‌ای از زبان پهلوی است که در محدودۀ زبان‌های ایرانی جنوب غربی قرار دارد. افزون بر شهرستان لارستان در جنوب استان فارس، بخش‌های دیگر این استان از جمله خنج، گراش، قسمت‌هایی از لامرد از جمله اشکنان، اسیر، اهل و مناطق وسیعی از استان هرمزگان (بخشی از بندرعباس، تمامی بندرلنگه، بستک، فرامرزان) و حتی طبق گفتۀ خنجی این زبان در قسمت‌هایی از امارات متحدۀ عربی از جمله قطر، بحرین، کویت، عمان گویشور دارد. افزون بر زبان لاری که مردم شهر لار به آن صحبت می‌کنند، این زبان بر اساس پژوهش‌های اسلامی متشکل از 21 گویش از جمله اوزی، خنجی، گراشی، اشکنانی، فداغی، اسیری، بستکی، اهلی، بنارویی، فیشوری و .... است.

زبان لاری شامل 22 همخوان، 13 واکۀ ساده و سه واکۀ مرکب است. همخوان‌های زبان لاری مانند همخوان‌های زبان فارسی است؛ با این تفاوت که همخوان «/h/» در زبان لاری وجود ندارد. به همین دلیل برخی لاری‌زبانان به‌ویژه سالمندان شهر لار، حتی در بیان همخوان «/h/» در واژگان فارسی هم مشکل دارند و این همخوان را تلفظ نمی‌کنند؛ ولی این همخوان در برخی از گویش‌ها و لهجه‌های زبان لاری مانند گویش اوزی و خنجی تلفظ می‌شود.

این زبان همانند سایر زبان‌ها و گویش‌های ایرانی گنجینه‌ای از واژه‌های متنوع و منبع بسیار مهمی در پژوهش‌های تاریخی، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و به‌ویژه زبان‌شناسی است؛ اما متأسفانه این زبان غنی و ارزشمند توسط اطلس زبان‌های در خطر یونسکو به عنوان یکی از زبان‌های در خطر معرفی شده است. یکی از راهکارهای ثبت بیشتر زبان مادری و نیز جلب توجه دیگر زبان‌شناسان به زبان‌های اقلیت، گردآوری و ثبت ضرب‌المثل‌ها، اصطلاحات، کنایه‌ها و عبارات زبان لاری است که افزون بر تلاش برای حفظ این زبان، می‌تواند در پژوهش‌های زبانی آینده و به‌ویژه در فرهنگ‌نویسی مورد استفاده قرار گیرد. ضرب‌المثل‌ها، اصطلاحات و کنایه‌ها غنای فکری، فرهنگی و زبانی گویشوران این زبان را به تصویر می‌کشد و نمود آداب و رسوم، فرهنگ، باور، تاریخ و بصیرت یک ملت و بخشی از گنجینه‌های فکری و فرهنگی هر قوم و ملتی است.

در این کتاب اصطلاحات، کنایه‌ها و ضرب‌المثل‌های لاری به دو دسته تقسیم می‌شود؛ دستۀ نخست ضرب‌المثل‌ها، کنایه‌‌ها و اصطلاحاتی که با کمی تغییر در ساختار یا مفهوم در زبان فارسی نیز به کار می‌رود. دستۀ دوم ضرب‌المثل‌ها، کنایه‌‌ها و اصطلاحاتی که فقط در زبان لاری رواج داشته و دارد. همچنین در این کتاب برخی از عبارت‌های لاری آورده شده است که ذکر آن در فواصل اصطلاحات، کنایه‌ها و ضرب‌المثل‌ها خالی از لطف نیست.

ضرب‌المثل‌ها، کنایه‌‌ها و اصطلاحات در این کتاب بر اساس واژگان مشترکی که دارند، به 57 گروه دسته‌بندی شده‌اند؛ مانند اعضای بدن، گیاهان، پرندگان، حیوانات و نظایر آن. دسته‌بندی‌ها بر اساس ترتیب حروف الفبای فارسی آورده شده است؛ اما چینش عبارات در هر دسته به ترتیب آواهای انگلیسی است. برخی از این عبارات که حاوی چند واژۀ مشترک است، با توجه به اولین واژۀ مشترک در هر دسته قرار گرفته‌اند؛ اما در دسته‌های دیگر فقط قسمت لاری آن آورده شده و توضیحات کامل آن به دستۀ اصلی ارجاع داده شده است. هر ضرب‌المثل یا اصطلاح در سطر اول با توجه به زبان لاری که در بخش مرکزی شهرستان لارستان صحبت می‌شود نوشته شده است، در سطر دوم گلاسینگ فارسی آن و در ادامه معادل یا ترجمۀ آن به زبان‌های فارسی و انگلیسی آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

فهرست نشانه‌های آوانگاری

فهرست نشانه‌های به‌کاررفته در فرهنگ

اصطلاحات، ضرب‌المثل‌ها و کنایه‌های لاری (الف ـ ی)

فهرست منابع

فهرست واژه‌های پایه