معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

نزدیک به دو قرن از زمانی که برخی از نخبگان ایرانی از ضرورت تجدد ادبی سخن گفتند می‌گذرد. در این دو قرن بحث‌های بسیاری پیرامون تجدد ادبی شکل گرفته است و آثار بسیاری نیز دربارۀ آن نوشته شده است. این توجه به ضرورت تجدد ادبی تا آنجاست که باید مسئلۀ تجدد ادبی را یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های نخبگان ایرانی اعم از ادیب، فیلسوف و سیاست‌مدار در دو قرن اخیر قلمداد کرد.

افزون بر نخبگان که دربارۀ تجدد ادبی و چگونگی آن بحث و گفتگو کرده‌اند، پژوهشگرانی نیز به نگارش تاریخ تجدد ادبی پرداخته‌اند؛ از معروف‌ترین این دسته از تاریخ‌های نوشته‌شده دربارۀ تجدد ادبی می‌توان به «از صبا تا نیما» اثر یحیی آرین‌پور و «تجدد ادبی در دورۀ مشروطه» نوشتۀ یعقوب آژند اشاره کرد. با وجود محاسن بسیار این تاریخ‌ها، برخی کاستی‌ها نیز در آنها مشهود است؛ برای مثال معمولاً روایت ارائه‌شده از تجدد ادبی در این کتاب با ظهور نیما به پایان رسیده است و پس از نیما دنبال نشده است یا اینکه در بررسی و تحلیل تجدد ادبی و دیدگاه‌های ارائه‌شده دربارۀ آن از نقش عوامل تعیین‌کننده‌ای چون ایدئولوژی‌ها، وقایع و تحولات سیاسی و .... غفلت شده است.

روایت غالب از تجدد ادبی، روایتی است که با جدال نوگرایان و سنت‌گرایان آغاز می‌شود و با برتری نوگرایان (نیما یوشیج) پایان می‌پذیرد. این پژوهش می‌خواهد نابسندگی این روایت را آشکار کند و روایتی دیگر از تجدد ادبی ارائه کند. بر اساس روایت ارائه‌شده در این کتاب، تاریخ تجدد ادبی را باید ذیل دو دوره بررسی کرد: الف) دورۀ جدال نوگرایان و سنت‌گرایان؛ ب) دورۀ جدال نوگرایان با یکدیگر. آن علتی که نوگرایان را رودرروی یکدیگر قرار می‌دهد، فهم متفاوت آنها از تجدد ادبی است. بررسی آثار نوگرایان نشان از وجود سه فهم متفاوت از تجدد ادبی دارد: نوگرایی در چارچوب سنت، نوگرایی از طریق ارتقا/ تکامل سنت، تجدد به‌مثابۀ نفی سنت. تنها آن روایتی از تجدد ادبی می‌تواند دقیق و کامل باشد که هر دو دورۀ تاریخ تجدد ادبی را در نظر داشته و بررسی کرده باشد؛ کاری که نویسندۀ این کتاب مدعی انجام آن است.

این کاستی‌ها بررسی دوبارۀ تاریخ تجدد ادبی و ارائۀ روایتی کامل‌تر از آن را ناگزیر می‌کند. در روایتی که در این کتاب از تجدد ارائه شده است، الف) تاریخ تجدد ادبی نه تا ظهور نیما، بلکه تا سال‌های پایانی دوران پهلوی ادامه پیدا کرده است؛ ب) جدای از اسناد و رساله‌های مورد توجه پژوهشگران، به اسناد کمتر دیده‌شده یا فراموش‌شده نیز توجه شده است؛ در نهایت ج) تجدد ادبی و موضوعات مربوط به آن (چگونگی تجدد ادبی، حد و حدود تجدد ادبی و ....) در سایۀ عوامل تعیین‌کننده‌ای چون وقایع سیاسی دوران معاصر و ایدئولوژی‌های رایج در این دوران، دیده و فهمیده شده است.

این کتاب دو بخش دارد؛ در بخش نخست به ارائۀ روایت خود از تاریخ تجدد ادبی پرداخته شده است. بخش دوم دربرگیرندۀ سی‌ویک متن برگزیده دربارۀ تاریخ تجدد ادبی است. آنچه مسلم است اینکه متون انتخاب‌شده در این بخش، تمام آن چیزی است که دربارۀ تجدد و موضوعات پیرامون آن نوشته شده است؛ چراکه هنوز هم می‌توان با اندکی جستجو در روزنامه‌ها یا آثار نوشته‌شده در این دوره متون دیگری نیز پیدا کرد و به این بخش افزود؛ هدف ما از انتخاب این متون و گزینش آنها از میان انبوهی از متون نوشته‌شده دربارۀ تجدد ادبی، اولاً نشان‌دادن گستردگی و تنوع دیدگاه نوگرایان دربارۀ تجدد ادبی است و ثانیاً بیان این نکته است که بدون درنظرداشتن این تنوع و تکثر، هر روایتی از تجدد ادبی ناقص و ناکافی خواهد بود.

فهرست مطالب کتاب:

* پیش‌گفتار

* دربارۀ تجدد ادبی

تحریر محل نزاع

جدال سنت و تجدد

جدال تجددخواهان با یکدیگر

موضوعات محل نزاع تجددخواهان

سه فهم متفاوت از تجدد ادبی علت جدال‌های ادبی نوگرایان

روایتی تازه از تجدد ادبی

* سی‌ویک متن برگزیده دربارۀ تجدد ادبی

ریحان بوستان‌افروز بر طرز و ترتیب ادبیات فرنگستان امروز/ میرزا آقاخان کرمانی

یک عصیان ادبی/ تقی رفعت

تجدد در ادبیات/ تقی رفعت

مرام ما/ ملک‌الشعرای بهار

انتقادات در اطراف مرام ما/ ملک‌الشعرای بهار

تجدد ادبی/ غلامرضا رشیدیاسمی

کهنه و نو/ عباس اقبال آشتیانی

تجدد ادبی یا انقلاب ادبی/ حسن وحید دستگردی

شعر نو/ حبیب یغمایی

رستاخیز ادبی ایران/ غلامعلی رعدی آذرخشی

لزوم تجدد در ادبیات فارسی/ ذبیح‌الله صفا

راه تجدد در ادبیات فارسی/ ذبیح‌الله صفا

دربارۀ شعر فارسی/ ذبیح‌الله صفا

ادبیات در محکمۀ تاریخ/ عبدالحسین زرین‌کوب

دربارۀ تجدد ادبی/ عبدالحسین زرین‌کوب

در تحول و تجدد شعر/ محمود افشار

کهنه و نو/ محمود افشار

اندیشه‌هایی دربارۀ شعر نو/ علی دشتی

شعر نو/ پرویز ناتل خانلری

کهنه و نو/ فریدون توللی

دیباچه/ فریدون توللی

آیا شعر نو سخن تازه‌ای است؟ نادر نادرپور

شعر نو و شعر کهن/ سعید نفیسی

شعر و نوپردازی، دربارۀ شعر و شاعر/ احسان طبری

نوجویی و نوآوری/ نوذر

نوگرایی و حقیقت خاکی/ خسرو تهرانی

شعر امروز و مبانی نقد آن/ رضا داوری اردکانی

مؤخره/ علی معلم دامغانی

شعر معاصر/ مناظره‌ای میان حسام دولت‌آبادی، نادر نادرپور و یدالله رؤیایی

شعر فارسی امروز چه راهی باید در پیش بگیرد؟/ یک اقتراح ادبی

حلوا الفقراء/ میرزادۀ عشقی

* منابع و مآخذ

* نمایه