معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

سفرنامه‌نویسی سنتی است قدیمی و پایا. می‌شود تصور کرد مردمی را که در زمان‌هایی دوردست به قصد جنگ، دادوستد، تبلیغ مذهبی، زیارت یا اکتشاف به سفر می‌رفتند و چنان از این سفرها به وجد می‌آمدند یا چنان تجربۀ یگانه‌ای را از سر می‌گذراندند که می‌خواستند آن را با دیگران به اشتراک بگذارند. در زمانی که هنوز سفررفتن این همه سهل نشده بود و هنوز سفر با «خار مغیلان» و «به راه بادیه رفتن» قرین بود، تعریف مسافر متفاوت بود. او ـ مسافر ـ کسی بود که بار برمی‌بست به مقصدی دوردست که گاه رفتن و بازگشتش ماه‌ها و چه‌بسا سال‌ها به طول می‌انجامید؛ حتی ممکن بود مسافر دیگر هرگز به خانه بازنگردد.

سفرنامه‌نویس‌های ایرانی جایگاه ویژه‌ای در تاریخ سفرنامه‌نویسی دارند. به نظر می‌رسد سفرنامۀ ناصرخسرو کهن‌ترین سفرنامه‌ای است که ایرانی آن را نوشته است. در میان سلسله سفرنامه‌های مابعد ناصرخسرو به‌سختی می‌توان به سفرنامه‌ای برخورد که از تجربۀ اکتشاف غرب عالم سخن بگوید. اغلب سفرنامه‌ها به شرح تجربۀ مسافر در ایران و نیز در شهرهای مذهبی مثل مکه و مدینه و شام می‌پردازند. یکی از معدود سفرنامه‌های ایرانیان به فرنگ را ناصرالدین شاه قاجار نوشته است که حاصل سفر اوست به اروپا در پایان قرن سیزدهم و آغاز قرن چهاردهم قمری.

همۀ سفرنامه‌نویسان اما مرد نبوده‌اند؛ نام زنان سفرنامه‌نویس بسیاری نیز در تاریخ ثبت شده است. مهم‌ترین آنها کارلا سرنا و مادام دیولافوئا هستند که این دو سفرنامه‌نویس قرن نوزدهمی هر دو به ایران سفر کرده‌اند و خاطرات سفرشان را در دورۀ ناصرالدین شاه به ثبت رساندند. نخستین سفرنامه‌نویسان زن ایرانی نیز به همین دوران تعلق دارند و زنانی هستند از ایل و تبار قاجار، متمول و تحصیل‌کرده.

این کتاب حاصل تجربۀ بیش از بیست سال سفرکردن در بزرگسالی و نوشتن تجربۀ سفرهاست. «آیت ماه شهدچکان هندوستان» قدیمی‌ترین سفرنامۀ این مجموعه است که حدود سال 1380 نوشته شده و آخرین سفرنامه با عنوان «کرونا همسفر من است» در اولین روزهای اسارت در قرنطینۀ کرونا نوشته شده است. حدود نیمی از سفرنامه‌های این کتاب هرگز جایی منتشر نشده‌اند و حاصل همان روزهای اسارت در خانه به خاطر ویروس تازه‌امده‌اهند. رشته‌ای پنهان تمام این نوشته‌ها را به هم متصل می‌کند: کندوکاو در تفاوت‌ها و شباهت‌های فرهنگی و فرارفتن از «فرهنگ‌گرایی» و تلاش برای تفکیک مسافر از مهاجر و توریست. گویی بیشتر شرح تأملاتی فرهنگی است تا گزارش سفرهایی که نویسنده کرده است و در حقیقت قلاب این نوشته‌ها همین جستجوی فرهنگی است که نه شهرها و جاهایی که رفته است، خیلی عجیب و غیرمنتظره‌اند و نه کارهایی که کرده است نامعقول و شگفت‌انگیز.

فهرست مطالب کتاب:

پیشانی‌نوشت

پیش‌گفتار

1. من توریست هستم، او بی‌خانمان

2. سراپا سفید

3. برلین، مجاور قبرستان محلی

4. آیت ماه شهدچکان هندوستان

5. حسادت آدونیس

6. کافۀ چندهمسری

7. چهار و شش

8. زمان

9. تو فاوست می‌شوی و گرین‌کارت، مفیستو

10. قهوۀ یونانی

11. من چینی نیستم؛ من چین هستم

12. هتل‌ها

13. در مخفی به خانۀ مولانا

14. از تن خود بیرون بیا

15. ورودی خانۀ خانم سفیدپوست

16. ما از آن‌گونه‌ایم که رؤیاها و زندگی کوچک ما را خوابی فراگرفته است

17. تابلوی سیاه، تابلوهای سفید

18. هیتروتوپیا

19. کرونا همسفر من است

20. من سندبادم، تو مسافر