معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

 تاکنون سخن‌های زیادی از عشق و زن در اشعار شاملو گفته شده است؛ اما نگارنده در این کتاب به بررسی سیر حرکت انواع عشق در شعرهای شاملو و نوع ارتباط او با زن می‌پردازد و به سؤالاتی از این قبیل پاسخ می‌دهد:

آیا عشق در مجموعه شعرهای شاملو از ابتدا بالغانه است یا او نخست به صورت‌های ناقصی از این مفهوم روی آورده است؟

آیا می‌توان نوعی دغدغۀ معنوی در زیرساخت اشعار شاملو یافت که او را در ادامۀ روح شعر کلاسیک ما قرار دهد؟

کدام نوع عشق (بنا بر دسته‌بندی اریک فروم) در اشعار شاملو غالب است؟

چرا دو نوع طبیعت منفی و مثبت در اشعار شاملو وجود دارد؟ چرا رابطۀ شاملو با آسمان می‌گسلد؟ آیا این مسئله یکسر اعتقادی و تحت تأثیر فلسفۀ غرب است یا می‌توان برای این موضوع بعدی عاطفی نیز در نظر گرفت؟ در رابطه با زن، آیا شاملو شاعری است مردسالار یا برعکس؟ صدای قدرت در رابطۀ عاطفی شاملو و زن از آنِ کیست؟ آیا می‌توان به کمک نظریۀ ایدئولوژی آلتوسر رابطۀ زن و شاملو را از نظر کنش فعال و صدای غالب بررسی کرد و به نتیجه رسید؟ اگر بخواهیم با برخی اصطلاحات جورج لوکاچ خوانشی از شعر شاملو به دست دهیم، با کدام نوع عشق در اشعار او در ارتباط مستقیم قرار می‌گیرد؟ از منظر کودکی، از آنجا که یکی از مفاهیم کلیدی در فهم بهتر اشعار شاملوست، آیا می‌توان جز صدای منفعل نوزاد در برابر مادر و عشق بر اساس نیاز با این منطق «چون به تو نیاز دارم، دوستت‌ دارم»، بعد دیگری برای آن قائل شد؟ آیا این کودکی با آنچه نیچه در کتاب «چنین گفت زرتشت» از مرحلۀ کودکی به ما می‌نمایند، قابل تطبیق و خوانش است؟

نویسنده در این کتاب با انتخاب دو رویکرد روان‌کاوی اجتماعی مبتنی بر نظریات فروم و جامعه‌شناسی بر اساس آرای لوکاچ و لوئی آلتوسر به بررسی مقوله‌های عشق، انواع آن، صدای غالب عاطفی در سروده‌های شاملو، مسئلۀ مرد/ زن سالاری و در نهایت کودکی و زوایای دیگر معنای آن در اشعار شاملو پرداخته است. بخش نخست کتاب دربارۀ مبانی نظری است و بخش دوم تحلیل اشعار را به خود اختصاص داده است.

در بررسی سیر عشق در اشعار شاملو، در دفترهای نخستین نه با تبلور یک عشق کامل و بالغانه بلکه با شیوۀ ناقص اتحاد شاعر با گروه مردسالار مواجهیم. اشعار شاملو در سه مجموعۀ «آهن‌ها و احساس‌ها»، «قطع‌نامه» و ابتدای «هوای تازه» تا پیش از شعر «گل کو» از دو طریق پیوستن به مباران روشنفکر و سردادن شعارهای ایدئولوژیکی و نیز ستیزه با زن، در پرده نگه‌داشتن فردیت و هویت او و محدودکردن او به نقش‌های کلیشه‌ای تعریف‌شده در تاریخ و اساطیر، با گروه مردسالار عمل کرده است. آنچه در این دفترها نمایان است، تقابل زن و سیاست و عدم شرکت‌دادن او در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی است. برای اثبات این مدعا اشعار او در بخش دوم بررسی شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

معرفی اجمالی احمد شاملو

بخش اول: مبانی نظری

1. اریک فروم

2. جورج لوکاچ

3. لوئی آلتوسر

4. آشنایی با سه استحالۀ روح در اندیشۀ فریدریش نیچه

بخش دوم: تحلیل آثار شاملو

5. عشق در دفترهای نخستین شاملو تا پیش از سرودن «گل‌کو»

6. عشق مادرانه در شعر شاملو

7. کودکی در شعر شاملو

8. زن/مرد سالاری در شعر شاملو

9. عشق پدرانه در اشعار شاملو

10. شکست عشق پدرانه در اشعار شاملو

11. عشق برادرانه در شعر شاملو

12. بازتاب آگاهی طبقاتی در شعر شاملو

13. پیوست: متن کامل شعرهای مورد خوانش در کتاب

فهرست منابع