معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

یکی از منابع تأثیرگذار برای جستجو دربارۀ ایران، سفرنامه‌هایی هستند که به قلم نمایندگان سیاسی، تاجران و جهانگردان غربی نگارش شده و انتشار یافته است. این آثار که البته در ذیل مقوله‌ای خاص قابل دسته‌بندی و مطالعه‌اند، چشم‌انداز طبیعت و جامعۀ ایران را از چشم غربیان می‌نگرد و می‌نمایاند. فرنگیان بیگانه‌ای که از مسافتی دور آمده‌اند، برخی جزئیات را از جامعۀ ایرانی برای مخاطبان خود در اروپا بازگو می‌کنند که حتی برای خود ما ایرانیان نیز می‌تواند جذابیت و تازگی داشته باشد.

میان اتباع فرانسه به کسانی چون تاورنیه، شاردن، گاردان و گوبینو می‌توان اشاره کرد که آثار ماندگاری از خود دربارۀ ایران برجای نهادند. این سفرنامه‌ها افزون بر شناساندن ایران و فرهنگ و مدنیت‌اش به مردمان اروپا، الهام‌بخش ادیبان مغرب‌زمین در آفرینش‌های ادبی نیز بوده‌اند؛ فراتر از آنچه تصور می‌کنیم. سنت سیاحت‌نامه‌نویسی اتباع فرانسه در ایران همچنان ادامه داشت تا آنکه در آستانۀ انقلاب اسلامی 1357، میشل فوکو فیلسوف بلندآوازۀ معاصر به ایران آمد و در شمایل یک روزنامه‌نگار به ثبت و ضبط مشاهدات عینی خود از یک جامعۀ در حال تحول پرداخت. ربع قرن پس از فوکو، فرانسوا نیکولو شرح مشاهدات خود را از اقامت چهارساله در ایران نوشت و به دست طبع و نشر سپرد تا سنت سفرنامه‌نویسی فرانسویان در ایران به فراموشی نرود.

فرانسوا نیکولو این دیپلمات فرانسوی که چهل سال از سال 1964 تا 2005 در خدمت وزارت خارجۀ کشورش بود، آخرین دورۀ مأموریت خود را در سال 2001 تا 2005 در تهران سپری کرد. این کتاب حاصل تأملات چهارسالۀ یک دیپلمات است که با پشتوانۀ چهل سال تجربۀ سیاسی و اداری نوشته شده است؛ همچنان‌که سفرنامۀ فوکو ثبت مشاهدات روزمره بود با اتکا به کوهی از دانش فلسفی.

نیکولو در تابستان 1940 در مصر به دنیا آمد و در بیستم مارس 2021 در پاریس از این جهان رفت. وی در مؤسسۀ مطالعات دیپلماتیک پاریس درس خواند و در 1964 وارد وزارت امور خارجه شد. مأموریت‌های سیاسی وی در خارج از کشور در مناطق شیلی، برلین، بمبئی، مجارستان و ایران بوده است. او افزون بر خدمات دیپلماتیک، به فعالیت‌های سندیکایی و آموزشی نیز می‌پرداخت.

یک سال پس از پایان مأموریت به عنوان سفیر فرانسه در تهران، نیکولو این کتاب را در پاریس منتشر کرد. این کتاب سفرنامه به معنای متعارفش نیست؛ اما اگر کار سفرنامه‌های متعارف را معرفی سرزمین و مردمی تازه و کمتر شناخته‌شده در نظر آوریم، آن‌گاه این کتاب نیز یک سفرنامه به معنای واقعی برداشت خواهد شد که افق‌های تازه‌ای به روی مخاطب می‌گشاید؛ سفرنامه‌ای که خواننده را به سیاحت سرزمینی تازه‌یافت می‌برد و عبارت «بداهه‌نگاری یک سفیر در کشف ایرانی دیگر» در عنوان فرعی کتاب نیز اشاره به همین سبک بدیع نویسنده در خاطره‌نگاری و سفرنامه‌نویسی است.

نیکولو در این کتاب کوشیده سیاحتی در ژرفای تاریخ، فرهنگ، مدنیت، سیاست و خلقیات فردی و جمعی ایرانیان داشته باشد؛ به همین دلیل این کتاب نه‌تنها برای خوانندگان غیرایرانی، بلکه برای ایرانیان هم نکته‌های آموختنی بسیار دارد. بنابراین خواندن این کتاب اگر هم در شناخت ایران هیچ دستاوردی برای مخاطب ایرانی نداشته باش که دارد، در شناخت نظرگاه ناظران بیرون دربارۀ ایران مفید خواهد بود.

فهرست مطالب کتاب:

سخن مترجم

گفتار آغازین

صحنه‌هایی از زندگی روزمره

صدای مردم علیه صدای خدا

کوه‌ها و شگفتی‌هایشان

شکوه بازار

زنده‌باد آمریکا، مرگ بر آمریکا

پشت فرمان

جمهوری اسلامی و برق

فراوانی پیک‌نیک

امامان عزیز

عطش نفت

قلبی زیر چادر

مناقشۀ هسته‌ای

گفتار پایانی