معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

سخن از مردی است که در موطن خویش ماند، بسیار خواند، بی هیچ‌ پیرایه و حاشیه و ادعا آیینه‌وار درس گفت، به کتاب و خواهندگان علم دل سپرد، سر خویش بگرفت و راه خود را رفت؛ دم مسیحایی‌اش زنده‌کنندۀ محافل علمی و دانشگاهی شهر بود و دانش و عشق سرشتی‌اش همچون خون تازه در شاهرگ خستۀ شهری کهن دوید که در مواجهه با دنیای مدرن در حال دگرگون‌شدن بود.

استاد جمشید مظاهری از میان تیره‌های مظاهری اصفهان، سیچانی بود؛ شانزدهم خرداد 1321 در محلۀ پاچنار به دنیا آمد. از همان کودکی چشم از کتاب برنمی‌داشت. مادرش گاه کودک غرقه در کتاب را شماتت می‌کرد که خوردن غذایش را فراموش کرده است. دوران تحصیلات ابتدایی‌اش در دبستان پیشوا و دورۀ متوسطه در دبیرستان ادب اصفهان گذشت. با اتمام دبیرستان و طی‌کردن دورۀ یک‌سالۀ تربیت‌معلم از اول مهرماه 1344 آموزگار دبستان‌های همایون‌شهر (خمینی‌شهر فعلی) شد. از آنجا که شعر هم می‌گفت و «سروشیار» تخلص می‌کرد، از همان اوان به همراه خسرو احتشامی، محمد فشارکی و محمدعلی دادور به انجمن ادبی صائب و فروغ آمدوشد داشت؛ البته پاتوق او در کنار مصطفی کیانی، اصغر نهچیری، علی مظاهری، خسرو احتشامی، کتابفروشی تأیید متعلق به آقای نویدی بود؛ نیز به کتابخانۀ عمومی فرهنگ که آن روزها در خیابان چهارباغ واقع شده بود و محل انجمن کمال اسماعیل بود.

پس از سپری‌کردن خدمت نظام وظیفه (1341 ـ 1343) در رشتۀ ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان پذیرفته شد و به سال 1347 از پایان‌نامۀ کارشناسی خود با عنوان «زبان و ادب پارسی در عهد اکبرشاه تیموری» به راهنمایی فرهاد آبادانی دفاع کرد و در تیرماه سال 1348 فارغ‌التحصیل شد. سپس در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران در مقطع کارشناسی ارشد به سال 1350 پذیرفته شد و در سال 1352 فارغ‌التحصیل در این مقطع شد.

در دانشگاه عموماً مرجع‌شناسی، دستور زبان، سبک‌شناسی، قصاید خاقانی، شاهنامه، قصاید ناصرخسرو، کلیله و دمنه و تاریخ بیهقی تدریس می‌کرد. در فارسی عمومی، دانشجوی مستعد غیرادبیاتی را چنان شیفتۀ ادبیات می‌کرد که گاه مسیر علمی و مطالعاتی دانشجو را به سمت این رشته تغییر می‌داد. افزون بر درس‌های ارائه‌شده در برنامۀ دانشگاه، همواره کلاس‌های آزادی هم بدون چشم‌داشت و بی‌هیچ مزد و منتی برگزار می‌کرد. در دقت و بیان جزئیات تحقیقی متن نیز تفاوتی میان کلاس کارشناسی با دکتری، یا حتی کلاس‌های آزاد ایشان نبود؛ اتفاقاً استاد در این کلاس‌ها دیگر در بند ساعت و ترم نبود و گاه کلاس دوساعت‌ونیم به طول می‌انجامید و تدریس یک کتاب بیش از یکی ـ دو سال زمان می‌برد.

استاد در زمینۀ مرجع‌شناسی و کتاب‌شناسی سرآمد بود و بر منابع تحقیقی اشرافی تمام داشت. منابع مربوط به موضوعات متنوع در حوزه‌های مختلف را با جزئیات می‌شناخت و توصیف می‌کرد. جامع‌الاطراف بود و در باب هر موضوعی کتاب می‌خرید، می‌خواند و می‌دانست.

این کتاب دربرگیرندۀ 72 مقالۀ ادبی و علمی است که به قلم برخی از مشهورترین استادان و محققان معاصر به یاد جمشید مظاهری (سروشیار) استاد دانشگاه، تاریخ‌دان، اصفهان‌شناس و نسخه‌پژوه نوشته شده است. از آنجا که دایرۀ مطالعات و آگاهی‌های جمشید مظاهری گسترده و گونه‌گون بوده است، مقالات این یادنامه نیز موضوع‌های مختلفی چون ادبیات، تاریخ، اصفهان‌شناسی، شاهنامه‌پژوهی، نسخه‌پژوهی، متن‌شناسی و موسیقی دارد. زندگی‌نامه و سال‌شمار آثار این استاد فقید دانشگاه اصفهان برای نخستین بار به طور مفصل در این یادنامه منتشر شده است.

فهرست مطالب کتاب:

* جلد اول:

* پیش‌گفتار

* نادره‌کار سپاهان

زندگی و سال‌شمار آثار استاد جمشید مظاهری (سروشیار)/ زهرا آقابابایی، حسین مسجدی

* جستارهای ادبی

یک جرعه آب، یک جرعه دارو (بررسی معانی «شربت» در زبان فارسی)/ سمیه احمدی

خوان، سرخوان، سرخوانی/ مسعود تاکی

باربد یا پاربد؟ (واکاوی کلمۀ «باربد» در آثار خاقانی شروانی/ محمدرضا ترکی

یغمای بامدادی: بررسی اشارتی در شعر سعدی شیرازی/ جویا جهانبخش

برخی نکات و تصحیحات در شعر دقیقی/ مسعود راستی‌پور

لعل آفتاب در مخزن الاسرار نظامی/ علیرضا شانظری

دو نکتۀ لغوی (رنگین ـ سبز ته گلگون)/ پرستو کریمی

دو اصطلاح در حوزۀ البسه از دیوان شرف‌الدین شفروۀ اصفهانی/ شهره معرفت

میفزای بر مصطفی (ص)/ اکرم هراتیان

* تاریخ

اهل حق چگونه به حق پیوسته‌اند؟/ مهران افشاری

پزشکی اساطیری هند و تأثیر آن بر پزشکی ایران/ حسن تاج‌بخش

چهارمین مقالۀ چهارمقاله/ سیدحسین رضوی برقعی

درآمدی بر چهرۀ خلفای اموی و عباسی در جوامع الحکایات عوفی (تا مأمون)/ خواکین رودریگز وارگاس

مواجهۀ فیلسوف با دین در سدۀ چهارم هجری/ آرش سرّی

موقوفات سیدحیدر صفوی بر بقعۀ شیخ صفی‌الدین اردبیلی (وقف‌نامۀ قریۀ کرم گاورس سراب، به تاریخ 976 ق)/ عمادالدین شیخ‌الحکمایی، علیرضا جلالی

پژوهشی دربارۀ زندگی، احوال و شیوۀ سلوک بشر حافی/ اسماعیل صادقی

اصناف و فتوت در ایران/ ویلم فلور؛ ترجمۀ ابوالقاسم سری

وزارت احتسابیه/ جمشید کیان‌فر

* تاریخ ادبیات

شمس کسمایی، بانویی نوگرا/ حسین مسرت

ادبیات فارسی ماوراءالنهر در آغاز قرن بیستم: نقش تاریخ و روشنگری در نوگرایی ادبی/ آزیتا همدانی

* اصفهان‌شناسی

حمزۀ اصفهانی (احوال و آثار)/ پرویز اذکایی (سپیتمان)

از جوغای ارس تا جلفای اصفهان: انگیزه‌ها، زمینه‌ها و پیامدهای مهاجرت اجباری ارمنیان به اصفهان در دورۀ صفوی/ حسین حیدری

نثری به قلم صائب/ محسن ذاکرالحسینی

اصفهان در دهۀ چهل شمسی، تحقق آرزوهای دیرین/ عبدالمهدی رجایی

بررسی واژگان و اصطلاحات بلورجات عتیقه در شهر اصفهان (از دورۀ قاجار تا به امروز)/ سیدمسعود سیدبنکدار

گنجینۀ اشعار شعرای اصفهان در سدۀ سیزدهم/ امیر سیدهندی

بعض واژگان در لهجۀ مردم اصفهان در عصر صفوی به روایت رافائل دومان/ محمود سیدهندی

سفرنامۀ حافظ سلفی اصفهانی/ محمدرضا شفیعی کدکنی

دربارۀ مسافرت حلاج از اصفهان به آذربایجان/ محمد طاهری خسروشاهی

شیخ رحیم مایل/ بهزاد قدسی

مأخذشناخت صدر (بحثی در رجال اصفهان)/ حسین مسجدی

اصفهان در دیوان خاقانی/ سعید مهدوی‌فر

* قرآن‌پژوهی

بررسی چند نمونه از ارتباطات درون‌متنی قرآن/ آنا داویتاشویلی

* جلد دوم:

* شاهنامه‌پژوهی

دربارۀ دو بیت الحاقی در داستان رستم و سهراب/ سجاد آیدنلو

مآخذ واعظان و مذکران قدیم در نقل ابیات شاهنامه (با تأکید بر خلق الانسان نیشابوری)/ جواد بشری

کین سیاوش/ مصطفی جیحونی

ایران و ناایران/ دیویس دیک؛ ترجمۀ مسعود جعفری جزی

خسروپرویز بداختر/ محمود مدبری

در زاد و زیست و خدمات پژوهشگران آلمانی به شاهنامه/ علی نورصبحی

* زبان

تنوع لهجه در ماربین اصفهان: پژوهشی در رده‌شناسی زبان فارسی/ حبیب برجیان، علی قربانیان

بررسی کاربرد و معنای برخی حروف ربط و اضافه در شعر سنایی غزنوی/ مریم‌السادات رنجبر

مصطلحات لوطیان/ حسن زیاری

بررسی ویژگی‌های زبانی و ادبی مجالس تفسیری/ سیدمحمد صاحبی

بعضی ویژگی‌های زبانی دستنویس بستان العارفین (مورخ 543 هجری)/ تهمینه عطائی کچویی

* نسخه‌پژوهی

بررسی و تحلیل نگاره‌های شاهنامۀ سلطان اویس جلایری/ مهدی افضلی

کهن‌ترین دستنویس تاج‌التراجم فی تفسیر القرآن للاعاجم (کتابت 483 ق)/ بهروز ایمانی

منابع پژوهش در خوشنویسی دورۀ اسلامی و شناسایی دو نسخه به خط یعقوب بن حسن سراج شیرازی/ علی صفری آق‌قلعه

* متن‌شناسی و نقد ادبی

تصحیح بیت‌هایی از دیوان منوچهری/ راضیه آبادیان

قصۀ چشم نرگس (بررسی تطور موتیفی کهن)/ زهرا آقابابایی

ضرورت تصحیح مجدد منشأ الانشاء/ اسراءالسادات احمدی

ادبیات، زبان همدلی/ تقی پورنامداریان

نقد تصحیح و شرح ابیاتی از حدیقة الحقیقة/ مهدی حیدری

گفته‌ها و ناگفته‌ها در باب ساقی‌نامه/ پریسا داوری

نقد و نظرهایی دربارۀ ترجمه‌های عبارات عربی «مثمر»/ سیدمحمد راستگو

مقایسۀ داستان پرواز اسکندر با افسانه‌های مشابه آن در ادب فارسی/ سپهر رمضان‌پور اصفهانی

در هوای نسیم وصال/ محمود عابدی

واپسین ویراست حدیقة/ وحید عیدگاه طرقبه‌ای

مرغینانی، ابن معتز، رادویانی، رشید وطواط/ محمد فشارکی

دربارۀ چاپ حروفی و عکسی هدایة المتعلمین فی الطب/ مسعود قاسمی

مبانی جهان‌شناسی برابری بنیاد آدمیان بر اساس روایت سعدی، کتب مقدس و اساطیر/ حسین قربانپور آرانی

بحثی دربارۀ قدیم‌ترین برفیۀ شعر فارسی و معرفی چند نمونۀ جدید/ رحمان قربانی

ادب و ادبیات/ غلامعلی کریمی

مقایسۀ نظریۀ زیبایی‌شناسی دریافت، با دیدگاه مولانا (صعود و نزول جان و معنا)/ علی محمدی

شعر شرف‌الدین شفروۀ اصفهانی در تذکره‌های لباب الالباب و عرفات العاشقین/ لاله معرفت

تاریخ بیهقی از تناقض تا حقیقت/ میثم مهرنیا

قصیده‌ای نویافته منسوب به ناصرخسرو/ محمود ندیمی هرندی

برخی از حواشی دیوان حافظ/ مهدی نوریان

دو بیت تازه از لبیبی در دیباچۀ ترجمۀ شهاب الاخبار/ علی نویدی ملاطی

بررسی شماری از انتساب‌های نادرست در امثال و حکم دهخدا/ سهیل یاری گل‌دره

* موسیقی

موسیقی سکوی تعالی یا ابزار ملادهی/ اکبر ایرانی

ایل آوا: بررسی اجمالی موسیقی در بختیاری/ شهرام راستی

نکته‌هایی دربارۀ گوشه‌ها و تلفیق شعر و موسیقی در آواز و ردیف آوازی/ محمد شجاعی

* پیوست‌

1. اشعار

2. اسناد

عکس‌ها

تصنیف «جام زنده‌رود» (نت و شعر): محمود سیدهندی

تصنیف «ماه مجلس‌آرا» (نت و شعر): محمد شجاعی

به همراه لوح فشردۀ «ماه مجلس‌آرا»