معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

زیباشناسی نه گسترده‌ترین حوزۀ فلسفه است نه شناخته‌شده‌ترین آن، اما زیباشناسی شایستۀ توجه بیشتری است. همان‌گونه که کرولین کورسمایر در گفتگو با مایس می‌گوید: زیباشناسی «عرصه‌ای محوری است ... حوزه‌ای مرکزی که از آنجا می‌شود تقریباً سراغ هر تحقیقی در فلسفه رفت». این سخن لااقل به دو معنا درست است؛ اولا می‌توانیم مسائل مربوط به پدیده‌های زیباشناختی را از نظرگاهی هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی یا پدیدارشناختی مطرح کنیم؛ می‌توانیم روش‌ها و منطق فعالیت‌های هنری و زیباشناختی را بررسی کنیم. به بیان دیگر اگر زیباشناسی را قلمرو متمایز فعالیت و تجربۀ بشری فرض کنیم، می‌توانیم از منظر سایر شاخه‌های اصلی فلسفه نیز بدان بنگریم. اما زیباشناسی به معنای دوم هم «محوری» است. از آنجا که تجربۀ زیباشناختی به هنرها محدود و منحصر نیست و به هستی هرروزه نیز دست می‌اندازد، کندوکاو در پدیده‌های زیباشناختی ناگزیر ما را به مسائل هم‌جوار و متداخل گوناگونی از جمله حواس (در آثار کورسمایر)، عواطف (تمرکز اساسی بسیاری از مصاحبه‌شوندگان این کتاب) اخلاقیات و زندگی اخلاقی و موضوعات پوشیده‌تری مانند ناهنجاری (موضوعی غیرمنتظره که مایس مصاحبه با جرالد لوینسون را با آن آغاز می‌کند) می‌کشاند.

همۀ فلاسفۀ حاضر در گفتگوهای این کتاب عموماً در سنت فلسفۀ تحلیلی کار می‌کنند. یکی از محاسن این سنت بی‌اعتمادی‌اش به نظام ستاره‌پروری آکادمیک است. یکی از نتایج تأکید بر پرسش‌ها و مسائل در سنت تحلیلی این است که چه‌بسا فلسفه به‌شدت غیرشخصی از کار درآید؛ ای‌بسا سوءظن خیرخواهانه به فوق‌ستاره‌های آکادمیک به نوعی مغالطه بینجامد که به موجب آن تماماً منکر اهمیت وجه شخصی عمل فلسفه بشویم؛ گویی نظریات فلسفی در خلأ به عمل آمده یا فیلسوفان هم یکی از بی‌شمار محل‌های تبلور ناگزیر روح به شمار می‌آیند. این کتاب پادزهر چنین گرایشی است؛ چراکه مایس از خلال گفتگوها و عکس‌هایی که کتاب دربر دارد، حسی غنی از افراد پشت نظریه‌ها و مباحثه با آنان به دست می‌دهد. پرتره‌های به‌یادماندنی استیو پایک وجهی اساسی و نازدودنی از هویت فردی را عیان می‌کند و به‌ویژه وقتی کنار گفتگوها قرار می‌گیرد، نکات بسیاری از شخصیت سوژه را نشان خواهد داد.

با وجود اینکه گفتگوهای این کتاب از وضعیت فعلی امور در فلسفۀ هنر و زیباشناسی حکایت می‌کند، ابداً ادعای بی‌نقص‌بودن ندارد. بخشی‌اش به این دلیل است که فقط می‌شد ده فیلسوف را در کتاب دخیل کرد. و با وجود اینکه در پیشگامی آنها در این حوزه تردیدی نیست ـ هشت نفرشان از رؤسای پیشین انجمن زیباشناسی امریکا هستند و دو محقق بریتانیایی هم دست‌کمی از آنها ندارند ـ جای تأسف و البته اجتناب‌ناپذیر است که بسیاری از متفکران مهم حضور ندارند. هدف عمدۀ کتاب این است که محرک کارهای تازه در زیباشناسی و فلسفۀ هنر باشد.

گفتگوهای این کتاب فرصت مغتنی را فراهم می‌کند برای تأمل دربارۀ نفس زیباشناسی، چیزی که در نشریات پژوهشی اغلب وقعی به آن نمی‌نهند. چالش‌ها و فرصت‌های آیندۀ این حوزه چیست؟ آیا پیشرفت درخور توجهی در فلسفه عموماً و زیباشناسی خصوصاً رخ می‌دهد؟ آیا کسی که می‌خواهد در این حوزه پژوهش کند، لازم است تاریخ زیباشناسی را مطالعه کند؟ اختلاف اصلی رویکردهای تحلیلی و قاره‌ای در کجاست و آیا امکان غنابخشی مشترک میان‌شان هست؟ (تقربیاً همۀ گفتگوشوندگان موافق مورد دوم‌اند، گرچه اذعان دارند که شاید در سال‌های اخیر شکاف عمیق‌تر ریشه دوانده باشد). سبک چقدر در فلسفه مهم است و آیا نوشتن دربارۀ زیباشناسی باید خود به لحاظ زیباشناختی دستاوردی داشته باشد؟ زیباشناسی می‌تواند ارتباطی به کار هنری داشته باشد؟ (کرول و دانتو چنین فکر می‌کنند؛ اما لوینسون و گایر زیاد مطمئن نیستند). زیباشناسی اصلاً می‌تواند از تحقیقات علمی فعلی بهره ببرد؟ تا چه حد؟ زیرشاخه‌های نوظهوری مثل زیباشناسی تجربی و زیباشناسی امر روزمره تا چه حد نویدبخش‌اند؟ پاسخ به این پرسش‌ها و پرسش‌های دیگری که مطرح می‌کنم، به ترسیم تصویری از وضعیت امروز زیباشناسی کمک می‌کند.

به طور کلی این کتاب حاصل ده گفتگو با فیلسوفان تحلیلی در زمینۀ زیباشناسی و هنر است، به مباحث رایج در این دو حوزه در پنجاه سال اخیر می‌پردازد. در هر گفتگو هر یک از این فیلسوفان به نحوی شفاف از دیدگاه‌های پیچیدۀ خودشان سخن گفته‌اند و به مباحثی ملموس در زمینۀ زیباشناسی و موضوعات معاصر اشاره کرده‌اند. در این کتاب نشان داده می‌شود که زیباشناسی حوزه‌ای پررونق و رو به گسترش است، در حال تولید مداوم نظریات تازه و ترسیم قلمروهای نامکشوف از هنرهای آشپزی تا بازی‌های ویدیویی، از مورمورهای موسیقایی تا سینمای سه‌بعدی، از زیباشناسی تجربی تا زیباشناسی اشمنزاز.

فهرست مطالب کتاب:

سخن مترجم

سپاس‌گزاری

پیش‌گفتار: حیات زیباشناسان: ماری اسمیت

مقدمه

1. تجربۀ زیباشناختی و ارزش هنری: گفتگویی با جرالد لوینسون

2. ارتقای امر معمولی به جایگاهی والاتر: گفتگویی با آرتور سی.دانتو

3. پشت‌ورو: پرتره‌ها، هنر، علم: گفتگویی با سینتیا فریلند

4. ذوق‌پسندانه، مشمئزکننده، اصیل: گفتگویی با کرولین کورسمایر

5. عواطف در هنر: گفتگویی با جنیفر رابینسون

6. اشتراک خانه‌ای در جهان: گفتگویی با راجر اسکروتن

7. داستان‌ها و آنچه به ما (نـ) می‌آموزند: : گفتگویی با گرگوری کوری

8. مواجهات انتقادی با گذشته: گفتگویی با پل گایر

9. کار هنری، نقد هنر و فلسفۀ هنر: گفتگویی با نوئل کرول

10. زیباشناسی و نظریه‌سازی: گفتگویی با کندال والتون

یادداشت‌ها

نمایه