معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

همان‌طور که فلسفۀ آمریکایی بین دو جنگ جهانی با آغوش باز به استقبال نظریۀ انتقادی رفت، فلسفۀ ایرانی نیز پس از انقلاب 1357، برخلاف چیزی که تصور می‌شود، به‌تدریج آغوش خود را به روی برداشت یا حداقل تصوری از از سکولاریسم گشوده است. از سوی دیگر در عصر جمهوری اسلامی، ایرانیان بیش از هر عصر دیگری به دنبال فیلسوفانی همه‌فن حریف بوده‌اند تا با امتیاز جامع‌الاطراف بودنشان بتوانند در بحث‌های عمومی وارد شوند و سخن‌ساز وجدان عمومی ایرانیان در مواجهه با مسائل مختلف شوند. اختصاص نخستین کتاب مجموعه «داستان فیلسوفان» به رضا داوری با مطرح‌نظرداشتن همین نگرش بوده است.

رضا داوری نه‌تنها بیش از هر فیلسوف معاصر ایرانی از تردامنی بیم به خویش راه نداده و در بحث‌های حوزۀ عمومی مشارکت کرده است، بلکه دامنۀ مباحث او به مسائلی نظیر فوتبال نیز می‌رسد؛ از این حیث او در اوج کهن‌سالی تصویر روزآمدی را از متفکری همه‌فن‌حریف عرضه کرده است. در این کتاب این تصویر داوری از خردی تا پیری با زبانی کمابیش فلسفی روایت شده است.

البته فلسفه برای ژورنالیست‌ها بیش از آنکه علم جویای صدق و حقیقت باشد، سبکی از نگارش است. اگرچه در این فضا، تمایز معرفت‌شناسانۀ فلسفه از دست می‌رود؛ اما آنچه به دست آورده می‌شود، نوع نگارشی است که افزون بر بازگوکردن تمایلات روح انسانی، امتیازات و امکانات گوناگونی را در جهت گذار از زبانی پرافاده و پیچیده به بیانی آسوده و آسان به کار می‌گیرد؛ به همین دلیل آنچه برای این رساله اهمیت دارد، نه فلسفیدن، بلکه شیوۀ نوشتن است.

در تاریخِ فلسفۀ قرن بیستم این باور وجود دارد که ویتگنشتاین چنان می‌نویسد که انگار هیچ‌چیزی نخوانده و هایدگر چنان می‌نویسد که انگار همه‌چیز را خوانده است. بی‌آنکه خواسته باشیم این باور را به تاریخِ اندیشه ایرانِ معاصر ترجمه کنیم باید اذعان کرد رضا داوری اردکانی از نثری بهره می‌برد که اگرچه با شیوه‌های مرسوم نگارش در دپارتمان‌های علوم انسانی دانشگاه‌ها متفاوت است، اما یگانه نثری است که با اختیارکردن موضعی بینابین فلسفه و ژورنالیسم، عمیق‌ترین تأملات مبتنی بر ایده‌های فیلسوفانه و مهم‌تر از آن بحران‌های علوم انسانی و اجتماعی را روایت می‌کند. به همین دلیل میان فیلسوفان ایرانی اندک افرادی پیدا می‌شوند که آثارشان برای عامۀ مردم قابل فهم باشد و داوری از این بابت یک چهرۀ متمایز محسوب می‌شود؛ چراکه او با وجود اختیارکردن زبانی دشوار یا حداقل دیرفهم، به این دلیل که نویسنده‌ای خودآگاه است، نوشته‌هایش کم‌وبیش مورد استفادۀ عمومی مردم قرار می‌گیرد.

این کتاب داستان مردی است که در آستانۀ نودسالگی محکم و موقر در مرز میان فلسفه و ژورنالیسم ایستاده است. این کتاب شامل وقایع‌نگاری فرهنگی و فکری 89 سال زندگی رضا داوری اردکانی است. بدیهی است به دلیل مواجهات و مباحثات داوری با چهره‌های پرشماری از تاریخ اندیشه معاصر ایران از دهه چهل خورشیدی تا به امروز، «دوران داوری» را می‌توان دربردارنده داستان روشنفکران و فیلسوفان ایرانی در قرن گذشته دانست. داستانی که اگرچه داوری نقش اول آن را بر عهده دارد، اما روایتگر شخصیت، فردیت و موقعیت‌های مهم فکری و فرهنگی در دهه‌های گذشته است. سال‌هایی که جلال آل‌احمد و احمد فردید روشنفکرش، حسین نصر و داریوش شایگان، غلامحسین صدیقی و مظفر بقایی سیاستمدارش، مصطفی رحیمی و غلامحسین ساعدی نویسنده‌اش و علی شریعتی و عبدالکریم سروش سخن‌سرایش بوده‌اند. در این کتاب به همه این چهره‌ها پرداخته شده و داستان مواجهه داوری با آنان در قالب داستانی پرهیجان، اما مستند روایت شده است. در واقع «دوران داوری» ناداستانی برای درک یک روایت است: روایت مواجهه و چه‌بسا مبارزه روشنفکری با خرد فلسفی.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

مقدمه

دیباچه

عبور از یونان کوچک (1312 ـ 1334)

هوای تجدد تهران (1334 ـ 1338)

شاه‌نشین فلسفه (1338 ـ 1346)

در حلقۀ رندان (1346 ـ 1358)

نسیان غرب‌زدگی (1358 ـ 1370)

نفحات فرهنگ (1370 ـ 1386)

زبان سرخ توسعه‌نیافتگی (1386 ـ 1399)

پس‌گفتار

اشخاص

اماکن

گروه‌ها و احزاب

کتاب، مجلات و مقاله‌ها

نهادها و سازمان‌ها

مفاهیم و اصطلاحات