۴۱۷
۱۸۵
مدارس عشایری ایران در دورۀ پهلوی: مجموعه تاریخ معاصر ایران

مدارس عشایری ایران در دورۀ پهلوی: مجموعه تاریخ معاصر ایران

پدیدآور: الهام ملک‌زاده ناشر: شیرازهتاریخ چاپ: ۱۴۰۱مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۳۰۰شابک: 1ـ11ـ6578ـ964ـ978 تعداد صفحات: ۳۱۰

خلاصه

رویکرد کتاب مطالعه‌ای دووجهعی است: بخش عمده‌ای از این داده‌ها به تاریخ اجتماعی و تاریخ فرهنگی عشایر و آشکارشدن زوایایی از زندگی و حیات عشایری ایران به عنوان یکی از گونه‌های زیست مهم و اثرگذار در تاریخ ایران مرتبط است؛ وجه دیگر پژوهش و داده‌های آن، پاسخگوی مباحث مطرح در تاریخ آموزش و پرورش و مسائل مبتلابه امروزی آن به منظور استخراج ایده‌ها و راهکارهای عملیاتی قابل استفاده در برنامه‌ریزی‌های آموزشی کنونی در حوزۀ فعالیت مدارس عشایری اشاره دارد.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

 

پیشینۀ ایجاد مدرسه یا مکتب‌خانۀ عشایری را می‌توان به حدود هفتصدسال پیش نسبت داد که به دستور سلطان محمد خدابنده الجایتو مدرسۀ سیار ایجاد شد و طبعاً همراه با اردوی سلطان در ییلاق و قشلاق در حرکت بوده است. تا پیش از سال 1307 که مدارس عشایری مدرن دولتی در قالب دارالتربیۀ عشایری احداث شد، سوادآموزی مدرن بین کوچ‌نشینان رواج نداشت؛ اما با ظهور عصر جدید، بنیاد بسیاری از نهادهای سنتی دگرگون شد و پیشرفت‌های شگفت‌انگیز دانش بشری، دستگاه تعلیم و تربیت عمومی نیز در بسیاری از کشورها به‌تدریج از شیوه‌های سنتی و کهنه فاصله گرفت و با پیدایش نظریه‌های نوین دچار تحول و تطور شد.

در ایران نیز همگام با جنبش مشروطه‌خواهی، سازمان تعلیم و تربیت نوین به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های دوران گذار تلقی و در اصل نوزدهم متمم قانون اساسی «تحصیل اجباری» مطرح شد و سپس به صورت قانون مصوب درآمد. با این همه و با وجود قانونی‌شدن تحصیل اجباری تا دهۀ 1340 بسیاری از کودکان و نوجوانان روستایی به‌ویژه جامعۀ عشایری که در کنار جامعۀ شهری و روستایی یکی از سه الگوی زیستی در کشور به شمار می‌رفت، از سوادآموزی در حد خواندن و نوشتن نیز محروم بودند. از سوی دیگر نتایج سیاست تخته‌قاپوکردن قهرآمیز عشایر در دوران رضاشاه، به شخص شاه و فرماندهان عالی‌رتبۀ درگیر با شورش عشایر آموخت که فرهنگ را با نظامی‌گری و جنگ و ستیز نمی‌توان نهادینه کرد. از این‌رو تعدادی از امیران ارتش شاهنشاهی از جمله سپهبد امیراحمدی و دیگر مقامات قشونی که به طور مستقیم با امور عشایر درگیر بودند، نخستین پیشگامان مدرسه‌ساز در مناطق عشایری شدند که حاصل تلاش آنان تأسیس و راه‌انداز دارالترجمه‌های عشایری در ترکمن‌صحرا و لرستان و بلوچستان و .... بود که همۀ آنها با هجوم متفقین به خاک ایران در سوم شهریور 1320 از بین رفت و دستاورد نیکوی آنها ناتمام ماند و به محاق سپرده شد.

ولی پس از این شکست، به اهتمام محمد بهمن‌بیگی که خود از میان عشایر برخاست و میان آنان بالید و به گفتۀ خود به جای تفنگ و فشنگ، قلم و کتاب را انتخاب کرد و معلم شد و دنبالۀ کار دارالتربیه‌ها را به گونه‌ای دیگر و با شیوۀ خاص خود پیگیری کرد و آموزش عشایری را به راه انداخت؛ افزون بر برپایی مدارس سیار، موفق به تأسیس دانشسرای تربیت معلم عشایری و دبیرستان، هنرستان و ... در شیراز شد و پای دختران ایلاتی را نیز به مدارس کشاند و چنان‌که خود گفته بود: «با پایی مسکین و بدنی ناتوان از راهی دراز و پرسنگلاخ عبور کرد و به سرمنزلی دور رسید».

تا امروز تنها منبع مورد ارجاع دربارۀ آموزش عشایری، آثار بهمن‌بیگی است و پژوهشی علمی و مستند به منابع منتشر نشده است. در واقع جبران خلأ مطلق در بررسی زمینه‌ها و عوامل اجتماعی ـ سیاسی مؤثر در شکل‌گیری مدارس عشایری هدفی است که این کتاب دنبال می‌کند. این کتاب افزون بر شرح و بیان توصیفی و تحلیلی راه پرفرازونشیب و ناهمواری که محمد بهمن‌بیگی با شکیبایی پیمود، در فرایند رفع فقدان مطالعاتی فوق، بازبینی آسیب‌ها، معضلات و کاستی‌های آموزش عشایری را مورد توجه قرار داده است.

رویکرد کتاب مطالعه‌ای دووجهعی است: بخش عمده‌ای از این داده‌ها به تاریخ اجتماعی و تاریخ فرهنگی عشایر و آشکارشدن زوایایی از زندگی و حیات عشایری ایران به عنوان یکی از گونه‌های زیست مهم و اثرگذار در تاریخ ایران مرتبط است؛ وجه دیگر پژوهش و داده‌های آن، پاسخگوی مباحث مطرح در تاریخ آموزش و پرورش و مسائل مبتلابه امروزی آن به منظور استخراج ایده‌ها و راهکارهای عملیاتی قابل استفاده در برنامه‌ریزی‌های آموزشی کنونی در حوزۀ فعالیت مدارس عشایری اشاره دارد.

در فصل نخست کتاب به آموزش عشایری در دوران رضاشاه پرداخته شده است. در فصل دوم که به آموزش عشایری در دوران محمدرضا شاه اختصاص دارد، ذیل دو بخش ابتدا مروری بر زندگی بهمن‌بیگی و روند اجرای برنامۀ سوادآموزش شده و سپس در بخش دوم آموزش عشایر و نهضت ملی‌شدن نفت در ایران بررسی شده است.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت ناشر

مقدمه

آموزش عشایری در دوران رضاشاه (1304 ـ 1320 شمسی)

آموزش عشایری در دوران محمدرضا شاه (1320 ـ 1357 شمسی)

الف) بخش اول: مروری بر زندگی بهمن‌بیگی و روند اجرای برنامۀ سوادآموزی

ب) بخش دوم: آموزش عشایر و نهضت ملی‌شدن نفت در ایران

کلام آخر

کتاب‌شناسی

ضمایم

نمایه

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ایران در آینۀ شعر روس

ایران در آینۀ شعر روس

میخاییل سینلنیکوف

این کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درون‌مایه‌های ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر

منابع مشابه

نام‌ها و یادها در قلم و بیان محمد بهمن‌بیگی

نام‌ها و یادها در قلم و بیان محمد بهمن‌بیگی

علی شجاعی

کتاب نام‌ها و يادها قبل از آنكه به معرفی ياران و دوستان آگاه و همراه محمد بهمن‌بيگی منحصر شود، در حق

دیگر آثار نویسنده

نوای تاریخ: یادداشت‌ها و مقدمه‌های دکتر عبدالحسین نوایی

نوای تاریخ: یادداشت‌ها و مقدمه‌های دکتر عبدالحسین نوایی

عبدالحسین نوایی به اهتمام الهام ملک‌زاده

این کتاب دربرگیرندۀ مقالات تألیفی استاد نوایی یا مقدمه‌های ایشان بر کتاب‌های مختلف است که نظر به اهم

سربازگیری و خدمت نظام وظیفۀ اجباری در دورۀ رضاشاه

سربازگیری و خدمت نظام وظیفۀ اجباری در دورۀ رضاشاه

الهام ملک‌زاده

مباحث این کتاب به شناخت زوایای اثرگذار اجتماعی تاریخ نوین نظامی در ایران، پیامدهای آن در تاریخ اجتما