مورخان و امر قدسی
خلاصه
این کتاب مشتمل بر ده جستار شامل تألیف و ترجمه در باب چگونگی مواجهۀ امر تاریخی و امر قدسی است. تاریخ بهمثابۀ علمی روشمند که موضوع و غایتی مستقل دارد، گاهی چنان با علوم دیگر خلط میشود که مخاطب توانایی تفکیک آن را ندارد؛ درحالیکه غایت این علم از علوم همپیوند مانند جامعهشناسی، علم سیاست یا علوم اسلامی از قبیل فقه و کلام متفاوت است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
دشوارۀ نسبت مورخان با امر قدسی موضوعی است که تاکنون تاریخورزان ایرانی چندان درباره آن تأمل و مداقه نکردهاند. این در حالی است که پژوهشگران تاریخ بهویژه در دو حوزه مطالعاتی تاریخ اسلام آغازین و تاریخ انقلاب اسلامی به صورت جدی و ملموس با آن درگیرند. مسکوت گذاشتن این مسئله، مشکلی را حل نمیکند. در این میان بیشترین آسیب هم به دانش تاریخ و پژوهشهای مربوط به آن میرسد؛ زیرا ناآگاهی معرفتی درباره حدود و ثغور دانش تاریخ و نیز تواناییها و قابلیتهای علمی این رشته، میدان را برای ورود نامشروع معارف دیگر در مطالعات تاریخی و به بیراهه کشاندن آنها فراهم میکند. تاریخورز باید نیک آگاه باشد معرفت متعلق او توانایی توصیف و تبیین علمی چه موضوعاتی را دارد و اسناد و مدارک تاریخی در این مسیر تا کجا میتوانند دستگیر او باشند. اشراف به این مشکلهها مستلزم برخورداری از درک درست درباره ماهیت معرفت تاریخی و مختصات علمی بررسیهای تاریخی است.
این کتاب مشتمل بر ده جستار شامل تألیف و ترجمه در باب چگونگی مواجهۀ امر تاریخی و امر قدسی است. تاریخ بهمثابۀ علمی روشمند که موضوع و غایتی مستقل دارد، گاهی چنان با علوم دیگر خلط میشود که مخاطب توانایی تفکیک آن را ندارد؛ درحالیکه غایت این علم از علوم همپیوند مانند جامعهشناسی، علم سیاست یا علوم اسلامی از قبیل فقه و کلام متفاوت است.
در ابتدای این کتاب پیشینۀ موضوع و مسئلۀ نسبت تاریخ و الهیات ارائه شده است. در جستار نخست چگونگی نسبت تاریخ و علم کلام بررسی شده است و در ادامۀ بحث دربارۀ نقاط قوت و ضعف تفکیک این دو و نیز نسبت تنقیضی یا تکمیلیای پرداخته شده که میان آنها میتواند برقرار باشد. در قسمت پایانی این جستار نویسنده میکوشد نشان دهد به دلایل مختلف رویکرد تاریخی از جهات گوناگون به رویکرد کلامی رجحان دارد.
جستار دوم به نسبت تاریخ و کلام در اهلبیتنگاری میپردازد. به سبب توجه عمیق نویسندگان به منابع دستاول شیعی و دستهبندی عناوین مقدس در بحث امامت نظیر علم غیب، قدرت، معجزات و ... در قالب روش تحلیل گفتمان مورد توجه این نوشتار است. تأثیر امور تاریخی بر دالهای مختلف کلامی در دورههای شکلگیری و تحول اهلبیتنگاری مسئلۀ اصلی این نوشتار است و میکوشد و فرازوفرود توجه به امور قدسی را در تاریخنگاری شیعی تا پیش از حملۀ مغول نشان دهد.
توصیف به عنوان مهمترین وظیفۀ رشتهای مورخان، مسئلۀ جستار بعدی است که نویسنده بدان پرداخته است. این موضوع از حیث ماهیت دانش تاریخ و چیستی رسالت علمی آن که تعیینکنندۀ نوع رابطۀ آن با علوم دیگر است، اهمیت دارد.
در نوشتار چهارم راشنبوس الهیاتدان مسیحی برای نخستین بار رجحان تاریخ بر الهیات را با ذکر موارد تاریخی و استدلالهای منطقی تبیین میکند. تمرکز اصلی این نوشتار بر الهیات و تاریخ مسیحیت است؛ اما به دلیل توجه آن به اهمیت تاریخ در مباحث الهیاتی و الگویی که در اختیار خواننده قرار میدهد، اهمیتی بسزا دارد.
جستار «ابن فندق و تاریخشناسی» در پی تبیین نگاه ابن فندق به ماهیت دانش تاریخ است و اینکه از نظر وی شرافت دانش تاریخ در چه چیز است. به فهم نویسنده، ابن فندق تنها به شرافت موضوعی و نفعی دانش تاریخ قائل است و نه شرافت روشی آن و از این حیث میتوان نتیجه گرفت او هم همانند دیگر تاریخنگاران مسلمان دورۀ سنت مبتنی بر سنت ارسطویی تاریخ را ذیل الهیات و اخلاق و چون علم القصص دیده است.
مقالۀ «تاریخ و دین» نسبت تاریخ و امر قدسی را از زاویۀ زبانشناختی بررسی کرده است. نویسنده با تمرکز بر زبان اول شخص و سوم شخص، نسبت تاریخ و دین را به چالش میکشد و نشان میدهد چرا در دوران معاصر، تاریخ توانسته همچون رقیبی برای دین باشد.
«نقد تاریخی ابن خلدون از واقعۀ عاشورا» جستاری است که به تعریف و شاخصبندی نقد درونی و برونی راوی و روایت متمرکز است. افزون بر این با ارائۀ نمونهای از نقد تاریخی گزارشی تاریخی سعی میکند الگویی عملی به دست دهد.
جستار بعدی با عنوان «مدرنیسم و رابطۀ مشکلافرین تاریخ و الهیات» به رابطۀ تاریخ و الهیات در عصر مدرن میپردازد. مورخان شهر لوون بلژیک که درهمآمیختگی تاریخ و الهیات مسیحی را امری مشکلآفرین قلمداد میکنند، در پی حل مشکل برآمده تا مصالحهای بین این دو معرفت ایجاد کنند. این مقاله از حیث توجه به تاریخ جزمیت میتواند دریچهای نو را در مطالعات تاریخی دانشگاهی کشور ما ایجاد کند و بهمثابۀ الگویی مورد توجه قرار گیرد که راهحلهای متفاوتی را در حل این مشکل مطرح میسازد.
جستار «نسبت تاریخنگاری انقلاب اسلامی و سنت تاریخنگاری قدسی در ایران» نوشتاری است کوتاه به قلم زندهیاد داود فیرحی که به سبب نسبت وثیق آن با این مجموعه و نیز برای گرامیداشت یاد و نام آن استاد گرانقدر در اینجا بازنشر شده است.
آخرین جستار این کتاب میکوشد تبلور امور قدسی را در تاریخنگاری انقلاب اسلامی بررسی کند. با توجه به آبشخورهای فکری که تاریخنگاری انقلاب از آن سرچشمه گرفته است، نویسندگان بر آنند تأثیر مبانی الهیاتی تشیع را در مبانی فکری و زیست جهان ایرانی ـ اسلامی مورخان انقلاب اسلامی نشان دهند.
فهرست مطالب کتاب:
دیباچه
پیشگفتار
1. پیشینۀ ادبیات موضوع/ فاطمه بختیاری
2. مورخان و امر قدسی/ حسن حضرتی
3. تاریخ و کلام در اهلبیتنگاری شیعیان امامی (از آغاز تا قرن هفتم هـ.ق)/ لیلا نجفیان رضوی، حسن حضرتی
4. در باب مهمترین وظیفۀ رشتهای مورخان/ حسن حضرتی
5. تأثیر مطالعات تاریخی بر الهیات/ والتر راشنبوش؛ ترجمۀ حسن حضرتی و فاطمه بختیاری
6. نقد تاریخی گزارش ابن خلدون از رویداد عاشورا/ حسن حضرتی
7. تاریخ و دین در عصر جدید/ کنستانتین فسولت؛ ترجمۀ حسن حضرتی و مینا آونج
8. ابن فندق و تاریخشناسی/ حسن حضرتی
9. مدرنیسم و رابطۀ مشکلآفرین تاریخ و الهیات/ وارد د پریل؛ ترجمۀ حسن حضرتی و فاطمه بختیاری
10. تاریخنگاری انقلاب اسلامی و سنت تاریخنگاری قدسی در ایران/ داود فیرحی
11. مبانی الهیاتی تاریخنگاری انقلاب اسلامی ایران/ حسن حضرتی، مینا آونج
فهرست مراجع
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی
غلامعلی گرایی، زهراسادات حسینیخرپژوهی در شعر طنز فارسی یکی از زمینههای طنز بوده که باید بهجد مورد تحقیق و پژوهش قرار میگرفت. نو
نظری یافت نشد.