معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

آنچه در این کتاب آمده، منتخب متونی است که نویسنده در سالیان گذشته به زبان فارسی یا ایتالیایی برای نشریات مختلف نوشته و انتشار داده است. موضوعاتی که به فراخور بحث باید مطرح می‌شده است؛ از نگاه به فرهنگ اجرا و اجراگری از اینکه باید دامنۀ اجرا را تا چه حد گستراند و به چه کسی اجراگر گفت تا فرهنگ بدن و فضای غنی‌شدۀ بدن اجراگر غربی و برعکس آن بدن فقیر و کم‌ژست اجراگر تاریخی ایرانی، از ایدۀ اجرا ـ شهر و تأثیرات زیربنایی تئاتر در فضای شهری و اقتصاد محلی تا تمرکز بر تأثیرات تاریخی بدن و صاحب بدن اجراگر در سنت تئاتر غربی، از مفهوم خیابان به‌مثابۀ مکانی بی‌قرارداد برای تماشای اجرا تا بدند که خود می‌تواند جغرافیایی زنده و گوشتی برای تحقق اجرا باشد؛ همۀ اینها در این کتاب بررسی شده است.

خرده‌فرهنگ لاتی، داش‌مشتی‌گری با دایره‌ای از رفتارهای منحصربه‌فرد با گفتمانی به همان اندازه ویژه برآمده از فرهنگ اقلیت عیاری است که ریشه در تاریخ ایران دارد. در نخستین مقالۀ کتاب نویسنده آنچه این جماعت‌اند و آنچه این جماعت می‌کنند در چارچوب نظریۀ هنر اجرا و مطالعات اجرایی بررسی کرده است. در حقیقت نویسنده بر آن است تا فرهنگ لاتی را با توجه به مصادیق گونه‌گون آن در مدیون‌های مختلف از خیابان تا اینستاگرام همچون رویدادی سراسر اجرایی و لات را به‌مثابۀ اجراگری خویش‌ناآگاه بررسی کند.

کمتر کسی است که نداند رقص چیست و رقص ندیده باشد و در جمعی به شعف نرسیده باشد؛ اما منظور نویسنده در جستار دوم نه دقیق‌شدن در حالات و انواع آن که تأثیرات ممنوعیتش در تاریخ هنر ایران است، بلکه هدف پاسخ به برخی سؤالات از این قبیل است: آیا هوش جمعی هنرورز ایرانی توانسته از کنار این ممنوعیت عبور و شکل دیگری از این محتوا را دچار استحاله کند؟ آیا آیین‌های به‌مارسیده از فقر ژست رنج می‌برند؟ آنچه ما امروزه به نام رقص اتنیکی، یا فولکوریک یا محلی در ایران می‌شناسیم، تحت تأثیر این ممنوعیت تاریخی بوده است؟ آیا می‌توان میان رقص‌ها فرقی قائل شد؟ آیا ما ملت بی‌رقصی هستیم و .... . در این جستار نویسنده ابتدا به واژه و ریختار رقص در قبل از اسلام پرداخته است و بعد از آن روی انقطاعی که این میانه و برای همیشه تاکنون پذیرفته، مکث کرده است.

خیابان سمفونی جمعی از هزار اتفاق ریز و درشت است که مدام روی می‌دهند. خیابان به همان اندازه که می‌تواند راهی برای عبور باشد، می‌تواند به جایی برای مکث و ایستادن و تماشا بدل شود. مفهوم خیابان و ورودش به حوزۀ فلسفۀ نظری به دهۀ سوم قرن بیستم برمی‌گردد. تا آنجا که به تئاتر مربوط می‌شود، خیابان همیشه جایی برای اجرا بوده است. غرب و شرق هم ندارد. در سومین جستار این کتاب دربارۀ خیابان و مسائل مربوط به آن از دیدگاه هنر پرداخته شده است.

تاریخ رقص تاریخی پرفرازونشیب است و در قرن گذشته پابه‌پای تئاتر، هم‌دوش آن و گاه حتی مخدوش و مشترک پیش آمده است. برای فهمیدن آنچه بر رقص مدرن آمده و ترتبیات تحول‌پذیری آن، پیش از هر چیز باید از بنیادهای رقص مدرن که باله باشد آغاز کرد؛ رقصی که در دورۀ رمانتیسم و پس از آن تا میانۀ ناتورالیسم یکه‌تاز صحنه‌های باشکوه تئاتر غربی است. در چهارمین جستار به این موضوع پرداخته شده است.

نوشتار «مسیر؛ راه از من تا دیگری است» به بررسی جریان تئاتری می‌پردازد که باربا موسوم به تئاتر آنتروپولوژیک یا تئاتر سوم تعریف می‌کند و در سال 1976 در شهر پاریس اعلام رسمی شد. تئاتر سوم اعلام فاصله از دو تئاتر مرسوم است؛ از یک‌سو تئاتر تجاری و وابسته به مارکتینگ و از دیگرسو تئاتر غیررسمی و آوانگارد.

مهم‌ترین چیزی که همیشه دربارۀ گولدونی شنیده‌ایم این است که او کمدیا دلارته را مدون کرد و بر اساس ماجراها و قصه‌های کلی آن که با بداهه پیش می‌رفت و به آخر می‌رسید، متن نوشت. این گفته تا حد زیادی غلط است؛ هرچند به تمامی نمی‌شود آن را رد کرد. گولدونی بیشتر با کمدیا دلارته سر غیظ دارد تا اینکه دوستش باشد و از همین خشم است که در اصول و اسلوبش دست می‌برد و سنت‌های اجرایی و رفتاری‌اش را گوشمالی می‌کند. برای شناخت مزاج گولدونی پیش از هر گیز باید کمدیا دلارته را شناخت؛ اینکه اساساً کمدیا دلارته چطور چیزی است و حرف حسابش چیست و اینکه گولدونی چه چیزهایی از آن را نمی‌پسندد و چرا قوارۀ کمدی ایتالیایی را قناس می‌داند. نوشتار ششم این موضوع را بررسی کرده است.

آخرین نوشتار این کتاب گشتی در چند جشنوارۀ بزرگ تئاتری دنیا از قبیل فستیوال تئاتر آوینیون، فستیوال تئاتر ایدینبورگ، فرینج فستیوال و .... است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

لات‌بازی؛ اجراگری و مرافعۀ آیینی

شکسته برقص آ

خیابان خودش آبستن اتفاق است

دیباچۀ تفصیلی رقص مدرن؛ و من پیچیده به بالای خود؛ تاکم

مسیر؛ راه از من تا دیگری است

کمدیا دلارته و گولدونی؛ یک برانداز تاریخی

گشتاری بر چند جشنوارۀ بزرگ تئاتری دنیا