معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

اولین گویندۀ یک عبارت مثلی به همان اندازه ناشناس است که گویندگان و نویسندگان اشعار فولکوریک و اساطیر باستانی ناشناس‌اند. حیات امثال و حکم به دوران قبل از کتابت و نوشتارهای ادیبانۀ باستانی می‌رسد که بعدها به صورت نقل قول از گفتارهای ناب نوشته در ادبیات عتیق ملل متمدن ضبط شده‌اند.

بر اساس متون تاریخی اولین بار ارسطو به جمع‌آوری امثال و حکم و تحقیق علمی آن اقدام نمود که متأسفانه رسالۀ او به نام «امثال و حکم» از بین رفته است. در یونان باستان شعرا و نویسندگان با به‌کاربردن امثال در آثار خود آن را به عنوان بخشی از ادبیات قرار داده‌اند.

بسیاری از امثال و حکم پیش از آنکه در آثار نویسندگان یا شعرا ظاهر شوند، مدت‌ها در زبان و گویش عامیانۀ مردم رایج بوده و همانند افسانه‌ها و قصه‌ها، سینه‌به‌سینه نقل شده‌اند. شاعران و نویسندگان مختلف در طول تاریخ برای غنای بیشتر در نوشته‌جات خود از مثل‌ها بسیار سود برده‌اند.

اصطلاحات ضرب‌المثلی برخلاف امثال و حکم، عباراتی مصطلح و عمومی هستند که ابتدا باید در جمله‌ای جایگزین شوند تا عبارتی کامل حاصل آید؛ این عبارت کامل نیز برحسب قید زمان، فاعل و مفعول متغیر است. این اصطلاحات ضرب‌المثلی بدون قرارگرفتن در یک جملۀ کامل، فاقد خصلت‌های ضرب‌المثل خواهد بود؛ بنابراین تفهیم عبارات اصطلاحی یادشده با اضافات مقدور است. پس اصطلاحات ضرب‌المثلی را می‌توان به عنوان مادۀ اولیه یک مثل یا حکم تعریف کرد که باید در جملۀ کاملی به کار گرفته شود تا خصلت ظاهری ضرب‌المثل را به نمایش بگذارد.

علاقۀ دیرین آشوریان ایرانی به مثل‌ها و استفادۀ آنها در محاورات روزمره و نیاز به مدون‌نمودن آنها برای حفظ و پاسبانی از این میراث فرهنگ عامه برای جوانانی که کمتر رغبت به آن نشان می‌دهند، انگیزۀ نویسنده از گردآوری این مجموعه بوده است.

بسیاری از اصطلاحات مثلی اگر به صورت کلمه به کلمه به زبانی دیگر معنی شود، فاجعه‌ای رخ خواهد داد؛ همان‌طور که در ترجمه‌های برخی از این بیش از یک هزار مورد ذکر شده در این کتاب نمایان است. کوشیده شده است در ادامۀ ترجمۀ کلمه به کلمه، مفهوم تحت‌اللفظی و احیاناً مثل‌های فارسی معادل نیز به کار برده شود.

در این کتاب در نقل مثل‌ها و اصطلاحات عامیانه، بعد از ذکر آنها به زبان آشوری، ترجمۀ فارسی محاوره‌ای آنها و سپس موارد کاربردشان بیان شده است و در بعضی موارد معادل فارسی آنها نیز در صورت وجود آورده شده است. همچنین برای سهولت یافتن مثلی از مثل‌ها، ترتیب آنها بر اساس الفبای زبان آشوری چیده شده است.