معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

پدیدارشناسی یک سنت فلسفی آزادانۀ گروه‌بندی‌شده‌ای است که با ادموند هوسرل در دهۀ 1980 آغاز شده و امروزه نیز جریان دارد؛ گرچه برخی از نمونه‌های امروزین آن دیگر از این نام استفاده نمی‌کنند. سنت پدیدارشناسی آن‌قدر قدمت دارد که تاریخ داشته باشد؛ تاریخی که دربردارندۀ ادعاهایی است که به نظر عجیب، منحصربه‌فرد یا منسوخ می‌آیند. با این حال آن‌قدر نو نیز هست که حتی کار بنیان‌گذاران آن با ایده‌هایی زنده است که هنوز ما را به چالش می‌کشد و وعده‌هایی بزرگ را نوید می‌دهند. همان‌گونه که ما یاد می‌گیریم تا تحلیل‌هایی دقیق از ادراک و شناخت را در چارچوبی پدیدارشناسانه ایجاد کنیم، به گونه‌ای قابل ملاحظه فیلسوفان نیز تنها اکنون شروع به درک کامل بینش‌های محوری پدیدارشناسی می‌کنند.

نویسنده در این کتاب چهار فیلسوف (هوسرل، هیدگر، سارتر و مرلوپونتی) را برگزیده است که بی‌گمان نامدارترین چهره‌های جنبش پدیدارشناسی‌اند. به همین ترتیب فصلی از کتاب را به هر یک از آنها اختصاص داده است و در فصل پایانی واکنش‌های انتقادی به این جنبش را بحث کرده است. اگر اندیشۀ این چهار چهرۀ اصلی دریافت شود، بنیادی برای پژوهش و مطالعۀ آینده می‌شود.

فصل نخست اختصاص به بررسی پدیدارشناسی ادموند هوسرل دارد. او در «پژوهش‌های منطقی» پدیدارشناسی را دانشی ناب و غیرتجربی می‌داند. این دانش از سرچشمه‌هایی پرده برمی‌دارد که مفاهیم بنیادی و قوانین ایده‌آل منطق ناب از آنها روان می‌شود و پی‌جویی این مفاهیم و قوانین نیز به همان سرچشمه‌ها راه می‌برد. بازنگری هوسرل در مفهوم پدیدارشناسی در درس‌گفتارهای سال 19707 با عنوان «ایده‌های پدیدارشناسی» چاپ شدند و همچنین در مانیفست سال 1911 که زیر عنوان «فلسفه چون دانشی متقن» چاپ شد و دربردارندۀ حملۀ دیگری به طبیعت‌گرایی است، آشکار شد. در سال 1913 نخستین جلد از «ایده‌هایی دربارۀ پدیدارشناسی ناب و فلسفۀ پدیدارشناختی» چاپ شد. باقی‌ماندۀ آثار و حیات فکری هوسرل صرف پروراندن، پالایش‌دادن و بازتعریف و بازنگری در پدیدارشناسی استعلایی شد.

در فصل دوم دربارۀ پدیدارشناسی مارتین هیدگر بحث شده است. پدیدارشناسی از دیدگاه او باید در خدمت وجودشناسی بنیادی باشد؛ در وجودشناسی بنیادی محوریت با پرسش از وجود است. در این فصل نویسنده به «وجود و زمان» پرداخته است و گاهی به برخی از درس‌گفتارهای هیدگر.

ژان پل سارتر چهرۀ سوم در سنت پدیدارشناسی است. او برخلاف هوسرل و هیدگر زندگی دانشگاهی چندانی نداشت؛ هرچند در برخی بازه‌ها فلسفه درس داد، ولی استاد هیچ دانشگاهی نشد. سارتر با وجود گونه‌ای وفاداری به تلقی بالغ و رسیدۀ هوسرل از پدیدارشناسی، در نوع پرداخت به پدیدارشناسی و درک روش پدیدارشناختی از هوسرل دوری می‌گزیند. نقدهای سارتر نه‌تنها بازارزش‌گذاری نتیجه‌های برآمده از روش‌های پدیدارشناختی را ملزم می‌کند، بلکه بازبینی خود روش‌ها را نیز در دستور کار می‌گذارد.

مرلوپونتی چهارمین چهرۀ بزرگ پدیدارشناسی است که فصل چهارم به بررسی پدیدارشناسی او اختصاص یافته است. او پیش از مرگ بر آن بود تا پدیدارشناسی خود را گسترش دهد و بازبینی کند؛ از این تلاش نافرجام دست‌نوشته‌ای برجای ماند که با عنوان «دیدنی و نادیدنی» چاپ شده است. در این فصل نویسنده فقط بر کتاب «پدیدارشناسی ادراک» او تمرکز کرده است. «پدیدارشناسی ادراک» کتابی است که در آن پدیدارشناسی و روش پدیدارشناختی سراسر بازاندیشی شده است.

در چهار فصل نخست کتاب چهار چهرۀ عمده در سنت پدیدارشناسی بررسی شده‌اند؛ هرچند سنت پدیدارشناسی سنتی یکپارچه و همگن نیست، مباحثات میان‌رشته‌ای فراوانی را در دل خود جای داده و در برخی موارد تغییر جهت‌های اساسی را تجربه کرده است. با این همه گونه‌ای اشتراک در این سنت وجود دارد و آن اینکه فیلسوفان این سنت یک شاخۀ جداگانۀ فلسفی را به رسمیت می‌شناسند که شایستۀ نام «پدیدارشناسی» است. در فصل پایانی نویسنده چشم‌انداز انتقادی‌تری نسبت به پدیدارشناسی گرفته و برخی دیدگاه‌ها را بررسی کرده است که می‌کوشند به شیوه‌های گوناگون محدودیت پژوهش پدیدارشناختی را به نمایش بگذارند و حتی بدتر از آن، کاستی‌های بنیادی و مهلک آن را آشکار کنند. سه چشم‌انداز انتقادی در این فصل بررسی شده است: چشم‌انداز امانوئل لویناس، ژاک دریدا و دانیل دنت.

فهرست مطالب کتاب:

سپاس‌گزاری مترجم

سپاس‌گزاری

درآمد: تمرین‌هایی برای گشایش بحث

فصل اول: هوسرل و پروژۀ پدیدارشناسی ناب

فصل دوم: هیدگر و گردش اگزیستانسیالیستی

فصل سوم: سارتر و سوبژکتیویته

فصل چهارم: مرلوپونتی و پدیدارشناسی تن‌یافتگی

فصل پنجم: مسئله‌ها و دورنماها: پدیدارشناسی و منتقدان آن

پرسش‌هایی برای بحث و بازبینی

منابعی برای مطالعۀ بیشتر

کتاب‌شناسی

نمایه