معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

تعداد آثاری که در دنیای قدیم آثاری جهانی به شمار آمده‌اند و در شرق و غرب عالم منتشر می‌شدند، قطع‌نظر از کتب مقدس دینی فراوان نیست؛ «کلیله و دمنه» یکی از آنهاست که به سبب خصایص ادبی و معنایی شهرت و پایگاهی بلند یافته است. این اثر مشهور که بنیادهایش را در شبه قارۀ هند جستجو کرده‌اند، اما مجموعۀ آن که جنبه‌های مهمی از فضای فکری و فرهنگی ایران را نیز در بر دارد، از سرزمین خسروان به همه جا سرازیر شد.

کتاب «کلیله و دمنه» از جمله اسناد و منابع معتبر تاریخ روابط تمدن‌هاست. از راه بررسی تاریخ این اثر می‌توان فرآیند انتقال محصولی فرهنگی از سرزمین هند را نخست به ایران و آن‌گاه جهان اسلام و از آنجا به اروپا و سراسر جهان بازشناخت. قبول عام و پایگاه عالی این اثر میان اقوام مختلف جهان را انبوه نسخه‌ها و ترجمه‌های آن تأیید می‌کند و همین ترجمه‌ها به پژوهندگان اجازه می‌دهد همه‌جا را درنوردند و گسترش فرهنگی این اثر را پی گیرند و دریابند که به‌راستی اندیشه و فرهنگ مرز نمی‌شناسد.

این کتاب پژوهشی ممتاز دربارۀ سفر برزوی به هند، منشأ «کلیله و دمنه» و بررسی‌های متن‌شناسانۀ این اثر ارجمند است و نویسنده با مراجعه به اصل متون سنسکریت و تحریرها و ترجمه‌های کهن و متأخر سریانی و عربی و عبری و لاتین و اسپانیایی «کلیله و دمنه» و برخی متون تبتی و چینی، از راه مقایسۀ صوری و معنایی این تحریرها، به نتایج و نظریاتی بدیع دربارۀ خاستگاه حکایات این کتاب، نویسنده یا نویسندگان آن، تاریخ گردآوری، ترجمۀ آن به فارسی میانه و از این زبان به سریانی کهن و عربی دست یافته که بخش قابل توجهی از تحقیقات پیشینیان را دگرگون می‌کند یا دست‌کم صحت آنها را مورد تردید قرار می‌دهد. نگاهی به منابع این تحقیق که مشخصات آنها در آغاز کتاب یاد شده و نیز فصلی که به بررسی و یادکرد دستنویس‌ها و متون چاپی «کلیله و دمنه» در پایان کتاب اختصاص یافته، دایرۀ کوشش‌های نویسنده را نشان می‌دهد.

در گفتار اول به بررسی نخستین ترجمه‌های «کلیله و دمنه» از متن فارسی میانل آن و ارتباط این ترجمه‌ها پرداخته شده است. در گفتار دوم مندرجات متون فارسی میانه و عربی مورد بحث قرار گرفته و نویسنده کوشیده حکایات اصیل را از حکایات الحاقی متمایز کند. گفتار سوم به بررسی چارچوب و قالب داستان اختصاص یافته و در گفتار چهارم فصول مقدماتی تحریرها و ترجمه‌های «کلیله و دمنه» مطرح شده است. گفتار پنجم دربارۀ حکایت تمثیلی مشهور یعنی «مرد در چاه» است و در گفتار بعدی دو فهرست متفاوت ابواب کتاب در ترجمه‌های فارسی آن بررسی شده است. گفتارهای هفتم تا یازدهم به بررسی تحریر‌های مختلف داستان سفر برزوی از راه مقایسۀ گزارش‌های موجود در ترجمه‌های «کلیله و دمنه» و روایت شاهنامۀ فردوسی، خلط میان برزوی و وزرگمهر (بزرگمهر) از سوی برخی نویسندگان و احوال خودنوشت برزوی اختصاص یافته و در گفتار دوازدهم «ظهور متن کلیله و دمنه» مورد بحث قرار گرفته است.

حکایت «مرد و چاه» و دو تحریر کوتاه و بلند «گزارش سفر برزوی به هند» در قالب سه ضمیمه در پایان کتاب به طور انتقادی و بر اساس مهم‌ترین دستنویس‌ها و متن موجود «بلوهر و بوذاسف» عرضه شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار مترجم

پیش‌گفتار

منبع‌شناسی

گفتار یکم: نگاهی اجمالی به نخستین ترجمه‌های کلیله و دمنه

گفتار دوم: مندرجات متون عربی و فارسی میانۀ کلیله و دمنه

گفتار سوم: چارچوب داستان

گفتار چهارم: فصول مقدماتی

گفتار پنجم: مرد در چاه

گفتار ششم: دو فهرست ویژه برای مندرجات کلیله و دمنه

گفتار هفتم: داستان سفر برزوی به هند

گفتار هشتم: متن روایت بلندتر

گفتار نهم: برزوی و وزرگمهر

گفتار دهم: بررسی انتقادی سه تحریر اصلی داستان سفر برزوی

گفتار یازدهم: سفر برزوی به هند و احوال خودنوشت او

گفتار دوازدهم: ظهور متن کلیله و دمنه

کلیله و دمنه: دست‌نویس‌ها و چاپ‌های مورد استفاده در این تحقیق

دست‌نویس‌های بی‌تاریخ

ضمایم:

ضمیمۀ یکم: متن انتقادی «مرد در چاه»

ضمیمۀ دوم: متن انتقادی گزارش سفر برزوی به هند (تحریر کوتاه)

ضمیمۀ سوم: گزارش سفر برزوی به هند (تحریر بلند)

استدارکات

نام‌نامه