معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

می‌گویند زندگی‌نامه‌نویسی چیزی است شبیه به تاریخ‌نویسی. سندها، نامه‌ها، عکس‌ها و حرف‌های تازه می‌توانند باورهای ما را نسبت به رویدادها و آدم‌ها عوض کنند و در نهایت ما را به سمت داوری دیگری سوق دهند. زندگی ابراهیم گلستان نیز کم‌وبیش همین است.

وقتی در زندگی صدسالۀ گلستان دقیق می‌شویم، تکه‌های تاریکی می‌بینیم که خودش میلی به روشن‌کردن آنها ندارد و ترجیح می‌دهد همچنان در تاریکی باقی بمانند. منتشرنشده‌های او، آن‌طور که دوستان نزدیکش گفته‌اند، بیشتر از منتشرشده‌هاست.

نام ابراهیم گلستان حضور او را در عرصه‌های گوناگونی تداعی می‌کند: داستان‌نویسی، ترجمۀ داستان، فیلم‌سازی مستند و داستانی، سیاست‌ورزی و کار حزبی (خاصه در حزب توده و سپس انشعاب از آن)، شرکت نفت، کودتای 28 مرداد، فضای روشنفکری و نیز دوستی‌ها و درگیری‌هایش با کسانی که نام و نفوذشان مهم و فراوان بود. بی‌گمان گلستان بخشی از حافظۀ تاریخ سیاسی و ادبی صدسالۀ اخیر است. از سویی عشق و جنون بی‌اندازه‌اش به ورزش و رشتۀ دوومیدانی، قهرمانی‌اش در پرش سه‌گام کشور، عشقش به تنیس، شنا، کوه‌پیمایی و قایق‌رانی نیز خالی از جاذبه نیست. و البته برخورداری از اندامی ورزیده، تیپ و ظاهری آراسته، توأم با درایت بسیارش در معاش و عاقبت‌اندیشی، بی‌گمان او را به یکی از متفاوت‌ترین و جالب‌ترین نویسندگان عصر خود بدل کرده است. به‌راستی روشن است که پهنای کار چنین چهره‌های تا چه اندازه است. بنابراین برای پرداختن به او باید به همۀ جوانب کار نگریست.

محمدرضا رهبریان در این کتاب بر کارنامۀ کاری و نیز زوایای گوناگون زندگی و شخصیت ابراهیم گلستان نور تابانده است. ابراهیم گلستان از چهره‌های مطرح و مهم ادبیات و سینمای ایران است. او نویسنده و فیلم‌سازی‌ است که در متن دورانی مهم از تاریخ معاصر ایران زیسته و کار کرده و سبک و لحن خاص خود را در سینما و ادبیات ایران ابداع کرده و در قصه‌ها و فیلم‌هایش به کسی و جریانی باج نداده و حتی در آن دسته از فیلم‌هایش که به‌سفارش ساخته شده‌اند نیز حرف خود را به‌نحوی در فیلم گنجانده و موضع خود را نشان داده و اعلام کرده است.

قصه‌ها و فیلم‌های ابراهیم گلستان از آثار پیشروِ زمانۀ خود به حساب می‌آیند و شباهتی به جریان غالب قصه‌نویسی و فیلم‌سازی دوران خود ندارند. فاصلۀ معنادار آثار گلستان از پسندِ زمانه، از تک‌روبودن او می‌آید و از نگاه انتقادی‌اش به هرچیزی‌ که به‌عادت پذیرفته می‌شود. این نگاه انتقادی را در گفته‌های صریح و جنجال‌برانگیز او دربارۀ بعضی شخصیت‌های مشهور و محبوب نیز می‌بینیم. همین صراحت و شناکردن برخلاف جریان آب، در کنار بعضی عوامل دیگر، باعث شده که گلستان به یکی از پرحاشیه‌ترین شخصیت‌های فرهنگی ایران تبدیل شود و پیرامون او حرف‌وحدیث‌های بسیار و داوری‌های ضدونقیضی مطرح شود.

ابراهیم گلستان در طول زندگی کاری‌اش در عرصه‌هایی گوناگون حضور داشته و کار کرده است؛ مدتی در حزب توده به کار سیاسی پرداخته، مدتی کارمند شرکت نفت شده، روزنامه‌نگاری کرده، ترجمه کرده، فیلم‌‌های مستند و داستانی ساخته و قصه و نقد و جستار نوشته است. در این کتاب به تمام این جنبه‌های کار گلستان پرداخته شده است. در این کتاب همچنین از زندگی شخصی گلستان، اعضای خانوادۀ او، رابطۀ گلستان با خانواده‌اش، خُلقیات و عقاید او و علاقه‌اش به ورزش و نیز حواشی مطرح دربارۀ او سخن رفته است.

در این کتاب همچنین از نظرات فرزندان گلستان، یعنی زنده‌یاد کاوه گلستان و لیلی گلستان دربارۀ پدرشان و رابطۀ آنها با او سخن رفته و نیز از رابطۀ فخری گلستان همسر ابراهیم گلستان، با او. بخشی از کتاب نیز به انعکاس تصویر ابراهیم گلستان در شخصیت محمدرضا سعدیِ فیلم «یک بوس کوچولو» از بهمن فرمان‌آرا اختصاص دارد. نویسنده برای نگارش کتاب و ترسیم زندگی و افکار و عقاید گلستان و معرفی جوانب گوناگون کار و زندگی و شخصیت او در این کتاب، به منابع و نوشته‌های گوناگون و گفته‌های افراد مختلفی رجوع کرده و نیز با خود ابراهیم گلستان گفتگو کرده است.

نویسنده در این کتاب از زادگاه و خانوادۀ گلستان آغاز کرده و بخش‌های گوناگون زندگی او از کودکی در شیراز، تحصیل، فعالیت سیاسی، روزنامه‌نگاری، ادبیات، سینما و ... را زیرنظر گرفته و در کنار همۀ اینها، به خانواده، عقاید و آدم‌های مهم زندگی‌اش پرداخته و در مجموع توانسته تصویری روشن و قابل اتکا از مردی ارائه دهد که هرکاری کرده و هر بالاپایینی در زندگی‌اش داشته، هیچ‌گاه از روشنفکری و کار روشنفکرانه درمعنای زیست خلاق و متعهد به حقیقت، دست برنداشته است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

زادگاه و تبار خانوادگی

کودکی و دوران تحصیل

دوران دانشگاه

زندگی خانوادگی

حزب توده

شرکت نفت

روزنامه‌نگاری

ادبیات

سینما

آدم‌ها

زندگی در غربت

ورزش

خلق‌وخو و عقاید

پی‌نوشت

منابع

نمایه