معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

مارگریت آنی جانسون معروف به مایا آنجلو (1928 ـ 2014) شخصیت بلندآوازۀ آمریکایی آفریقایی‌تبار، نویسنده، شاعر، بازیگر، کارگردان، آهنگساز، ترانه‌سرا، خواننده، رقصنده، سخنور، معلم و کنشگر حقوق مدنی، به‌ویژه کنشگر حقوق سیاه‌پوستان و زنان با طیف گستردۀ فعالیت‌هایش در عرصۀ ادبیات و هنر در زندگی اجتماعی و نیز در زندگی خصوصی‌اش چهره‌ای استثنایی در دوران معاصر آمریکا بود. در زندگی شخصی در طول عمر پرفرازونشیب خود برای گذران زندگی به کارهای گوناگون و ناهمگون دست زد؛ از مسئولیت کنترل بلیت مسافران تراموا، آشپزی در کافه‌ها، خوانندگی و رقص در کاباره‌ها تا نویسندگی، روزنامه‌نگاری، فیلم‌سازی، بازیگری و تدریس در دانشگاه. برای برقراری عدالت اجتماعی و حقوق سیاه‌پوستان، مبارزی پیگیر بود و با شخصیت‌هایی چون مارتین لوترکینگ و ملکوم ایکس همکاری داشت و در طول نزدیک به پنجاه سال در عرصۀ نویسندگی و شاعری آثاری متعدد و متنوع از خود بر جای گذاشت.

مایا آنجلو شعری دارد به نام «زن خارق‌العاده» که اگر کسی بخواهد آنجلو را فقط در یک کلمه توصیف کند، آن کلمه همین است: «خارق‌العاده».

دهۀ 1970 پربارترین دورۀ خلاقیت آنجلو بود. فعالیت‌های او در این دوره شامل نوشتن زندگی‌نامه، شعر، مقاله، داستان کوتاه، فیلم‌نامه برای تلویزیون، فیلم‌نامۀ مستند، آهنگ‌سازی برای ترانه و موسیقی فیلم، تهیه‌کنندگی و کارگردانی نمایش و بازیگری بود. از جمله در سال 1971 نخستین مجموعۀ شعرهایش با نام «جرعه‌ای آب خنک به من بده، پیش از آنکه بمیرم» منتشر کرد که یک سال بعد نامزد جایزۀ پولیترز شد. در سال 1972 فیلم‌نامه‌اش با عنوان «جورجیا، جورجیا» را منتشر کرد که یک کمپانی فیلم‌سازی سوئدی از آن فیلم ساخت و در سوئد به نمایش درمی‌آورد. این نخستین بار بود که فیلمی بر اساس فیلم‌نامل یک زن سیاه‌پوست ساخته می‌شد. در سال 1973 در نمایش «به سویی دیگر نگاه کن» بازی کرد و برای آن نامزد جایزۀ تونی شد. در سال 1974 زندگی‌نامۀ «با نام من گرد هم آیید» را منتشر کرد که شرح زندگی او هفده تا بیست‌سالگی بود.

مایا آنجلو در زندگی‌نامه‌های خود با زبانی بی‌پرده و با سبکی نو به شیوه‌ای داستان‌گونه به زندگی خصوصی خود در پیوند با وضعیت اجتماعی دورانش پرداخته است. او با سرپیچی از قاعده‌های مرسوم و با تغییر ساختار متعارف زندگی‌نامه این گونۀ ادبی را دگرگون کرد. استفاده از تکنیک‌های داستان‌نویسی، از قبیل طرح، شخصیت‌پردازی، دیالوگ، صحنه‌پردازی و بسط مضمون آثار او را در ژانر تازه‌ای قرار داد که بسیاری آن را داستان زندگی می‌نامیدند؛ اما آنجلو خود آن را نه داستان که زندگی‌نامه می‌خواند؛ اگرچه به‌هرحال از شیوۀ سنتی آن که بیان واقعیت مطلب بود، فاصله می‌گرفت.

ویژگی‌های شعر آنجلو را می‌توان خلاصه کرد در به‌کارگیری تشبیه، استعاره، موسیقی کلام، تکرار متناوب گزاره‌ای در جای‌جای شعرها برای ایجاد فرازوفرود در بیان سرراست آنها، اشاره به وقایع و شخصیت‌های واقعی تاریخی و سیاسی و نیز وقایع زندگی شخصی شاعر، تأثیرپذیری و اشاره به آیه‌هایی از کتاب مقدس و نیز تأثیرپذیری از موسیقی بلوز.

در نگاهی کلی شعرهای آنجلو را می‌توان در سه گروه دسته‌بندی کرد: دسته‌ای از آنها شعرهای غنایی‌اند که بیشتر مضامینی عاشقانه دارند و طیف گستردۀ حالات عشق، از شور و هیجان آغازین آن تا بدگمانی و سرانجام دردناک جدایی را دربر می‌گیرند. دستۀ دیگر شعرهای اجتماعی است که با صدایی معترض خواهان عدالت و آزادی و صلح برای همگان است و به طور خاص زندگی تبعیض‌آمیز سیاهان آمریکا را از زمان بردگی تا دوران معاصر در نظر دارد. دستۀ سوم اشعاری است که با زبانی ساده به توصیف زندگی روزمرۀ شاعر می‌پردازند و از رنج‌ها و سختی‌های او از یک‌سو و امیدواری‌ها و شادی‌های کوچکش از سوی دیگر روایت می‌کنند.

این کتاب برگزیده‌ای از شعرهای شش کتاب از مایا آنجلوست که کوشیده در گزینش آنها برای آشنایی بهتر خوانندگان با دنیای شاعرانۀ آنجلو، نمونه‌هایی را از گونه‌های متنوع شعرهای او عرضه کند. شعرها به جز دو شعر آخر کتاب به ترتیب زمان انتشارشان قرار گرفته‌اند تا سیر تحول شاعری آنجلو را نیز نشان دهند.