معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

در میان اندیشمندان و در نسبت با جنبش روشنگری، هم نگاه بدبینانه وجود دارد و هم نگاه خوش‌بینانه. نگاه بدبینانه بر این باور تکیه می‌زند که روشنگری منجر به پدیدآمدن نوعی انحصارگرایی در اخلاق و علوم شد و فجایع قرن‌های بعدی را به گردن دورشدن این جنبش از سرچشمه‌های دینی و حکمت و اخلاق سنتی می‌اندازد. ولی نگاه خوش‌بینانه بر این باور تکیه دارد که روشنگری یک طرح ناتمام است و فجایع مورد اشاره نتیجۀ دورشدن از آرمان‌های روشنگری ـ از جمله مدارا، آزادی، صلح و انسان‌دوستی ـ بوده است. از میان کسانی که ایرانیان با آنها انس دارند، ارنست کاسیرر و آیزایا برلین در دستۀ اول و کارل پوپر در دستۀ دوم جای دارند.

درست است که اندیشمندان جنبش روشنگری تأکید فراوانی بر مرجعیت علم داشتند و نقد اصلی مخالفان کمابیش بر همین نکته معطوف است؛ اما به‌سختی می‌توان خود علم را امری اخلاقی یا غیراخلاقی ارزیابی کرد. اخلاقی‌بودن یا نبودن استفاده از چیزی که علم در اختیار ما می‌گذارد، کاملاً در حیطۀ مسئولیت استفاده‌کننده است نه خود علم. نمی‌توان علم را چنان نقد کرد که دستاوردهای آن برای تمدن و جامعۀ بشری انکار شود. خدمات علم و بی‌شمار محصول آن را که امروز زندگی را بر ما آسان کرده‌اند، نمی‌توان با توسل به چند گزاره دربارۀ سلطۀ انسان بر طبیعت و نفی حکمت و اخلاق سنتی کنار گذاشت.

این کتاب اثری است مختصر و مفید دربارۀ تاریخ جنبش فکری روشنگری و شاخص‌ترین چهره‌های آن در دنیای فلسفه، علم، سیاست و علوم اجتماعی. با مطالعۀ این کتاب مشخص می‌شود که: چرا خوبی‌های روشنگری بیشتر از بدی‌های آن‌اند؟ آیا این جنبش هنوز طرح ناتمامی است؟ مزیت‌های آن چیست و چه میراثی بر جای گذاشته است؟ چه نقشی در تاریخ بشر ایفا کرده و از کجا و چگونه و به دست چه کسانی به وجود آمده و به بار نشسته است؟

نویسنده با بررسی زندگی و دستاوردهای اندیشمندان عمدۀ روشنگری از جمله مونتسکیو، هیوم، دیدرو، روسو، ولتر، بنتام، گیبون و ... می‌کوشد به سؤال‌های فوق جواب دهد. در بخش نخست به تاریخ روشنگری و افراد تأثیرگذار آن پرداخته شده و بخش دوم اختصاص به بررسی میراث روشنگری (فرهنگی، دینی، اخلاقی و سیاسی) دارد. در پایان نیز وقایع‌نگاری روشنگری و اصطلاح‌نامۀ آن آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

دربارۀ مجموعۀ پالتویی‌ها

مقدمۀ مترجم

پیش‌گفتار

بخش اول: تاریخ

1. جنبش روشنگری: کی و کجا؟

2. رئیس مونتسکیو

3. معجزات از نگاه هیوم

4. ولتر ادیب

5. اصحاب دانشنامه

6. پیدایش زیبایی‌شناسی

7. ژان ژاک روسو

8. عقل و احساس

9. ولتر فیلسوف

10. نزاع بین دوستان

11. روشنگری در آن سوی اقیانوس اطلس

12. وداع با هیوم و اسمیت

13. ادوارد گیبون

14. جرمی بنتام

15. انقلاب فرانسه

16. حقوق مردان و زنان

بخش دوم: میراث

17. میراث فرهنگی

18. میراث دینی

19. میراث اخلاقی

20. میراث سیاسی

وقایع‌نگاری

اصطلاح‌نامه

فهرست مآخذ و نشانه‌های قراردادی

منابعی برای مطالعۀ بیشتر

نمایه