معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

طی دهۀ هشتاد که فیلمنامه‌نویسان از برنامه‌های آموزشی تلویزیون، مدارس سینمایی و رایانه منع شده بودند، شروع به تفحص و ارتقای فیلمنامه‌نویسی کردند و حیطه‌های جدید اسطوره و روح جمعی را در نوردیدند. از این‌رو امروزه فیلم‌ها ظاهراً «واقعی‌تر» شده‌اند. صحنه‌ها و موقعیت‌هایی که روزگاری فیلم‌بداری از آنها عیرممکن به نظر می‌رسید، اکنون انجام می‌شوند.

فیلم شکلی از اسطورۀ معاصر است و قهرمانان ما در مقابل خیل تماشاگران، قدم به ماجراهای خود می‌گذارند. فناوری، معنویت معاصر و انبوه مخاطبان امروز، فیلمنامه و شیوه‌ای که فیلمنامه‌نویس طی آن داستان خود را بیان می‌کند، تغییر داده‌اند. فیلمنامه‌نویسان شیوه‌های جدیدی را برای داستان‌گویی پیدا کرده‌اند. چهار فیلمنامه‌ای که در این کتاب برای تحلیل برگزیده شده، نشان‌دهندۀ این تغییر هستند.

«با گرگ‌ها می‌رقصند» تحت تأثیر بعضی از همین تغییرات فرهنگی است. در ظاهر وسترن و فیلم «کهنه»ای است که دوره‌اش سرآمده؛ اما سفر ستوان جان دان‌بار به «دورترین نقطۀ جبهه» ساختاری اسطوره‌ای را مجسم می‌کند که در اثر جوزف کمپبل یافت می‌شود. مایکل بلیک، اسطورۀ «سفر قهرمان» را با درک و شناخت درستی نمایشی کرده است. این فیلم در واقع بیانگر دیدگاه بومی آمریکا است، با این تصور که ما بخشی از «مادر زمین» هستیم و تمام هستی به هم مرتبط است که ما امروزه آن را به عنوان اصل گایا می‌شناسیم.

دلیل اصلی موفقیت «ترمیناتور 2» افزون بر بازیگران و جلوه‌های ویژه، در این بود که نویسندگان، شخصیت‌ها و فکر اصلی را گرفتند و چند سال در دنیای داستانی خود جلو بردند و در این روند، آدم «بده» را به آدم «خوبه» تبدیل کردند. این فیلم چیزی فراتر از ادامۀ داستان اول بود با «چرخشی» نو شامل جلوه‌های ویژه که تا آن زمان تماشاگر ندیده بود. در این فیلم چیز دیگری همانند «رقص با گرگ‌ها» جلب توجه می‌کند و آن نوعی آگاهی معنوی در آن است که در پردۀ آخر به گوش جان می‌نشیند.

«تلما و لوئیز» داستانی دربارۀ خودشناسی دو زن است که مسئولیت اعمال خود را می‌پذیرند. فیلمی بحث‌انگیز است. به نظر می‌رسد که تا امروز مردم می‌خواسته‌اند که فیلم را بگیرند و تکه‌تکه کنند. ندایی از عمق وجود تحریک‌مان می‌کند. بله، البته بی‌عیب و نقص نیست. فیلمنامۀ «سکوت بره‌ها» نیز شگفت‌انگیز است؛ تمهیدات انتقال بصری صحنه به صحنۀ تد تالی عالی است. تمهید انتقال صحنه به صحنه یعنی چگونگی رفتن نویسنده‌ای از یک صحنه به صحنۀ بعد، پل‌زدن زمان و ماجرا (کنش) با استفاده از صدا و تصویر تا خط روایت نرم و سیالی خلق شود. تمهیدات انتقال تد تالی دارای سبک و بدعت بوده و حرفۀ فیلمنامه‌نویسی را گسترش می‌دهند.

مجموع فروش فیلم‌های «تلما و لوئیز»، «ترمیناتور 2: روز داوری»، «سکوت بره‌ها» و «با گرگ‌ها می‌رقصد» حدود یک‌میلیارد و دویست‌وپنجاه‌وهشت میلیون دلار بوده است. برای تقریب به ذهن، اگر با سینمای ایران مقایسه شود، هزینۀ شصت سال تولید فیلم سینمایی در ایران، با فرض تولید سالانه صد فیلم و هزینۀ تقریبی هر فیلم شش میلیارد تومان خواهد بود. افزون بر این، این فیلم‌ها در جشنواره‌های جهانی به‌ویژه جشنوارۀ اسکار نامزد جوایز گوناگون و سه فیلم برندۀ جایزۀ بهترین فیلمنامه شده‌اند.

دو فیلم «تلما و لوئیز» و «ترمیناتور 2: فیلمنامه‌های غیراقتباسی و دو فیلم دیگر دارای فیلمنامه‌های اقتباسی‌اند. به عبارتی فیلم‌های مذکور مورد استقبال و تأیید خواص دنیای هنر قرار گرفته‌اند و از میزان فروش نیز مشخص است که مورد استقبال عوام نیز بوده‌اند. چرا؟ بی‌شک یکی از دلایل آن فیلمنامۀ خوب بوده است. به همین دلیل «سید فیلد» این چهار فیلمنامه را برای تجزیه و تحلیل بر اساس نظریۀ خود برگزیده است. او بر آن بوده است که راز توفیق این فیلم‌ها را بین خواص و عوام کشف و برملا کند. در این راه از نظر نویسندگان فیلمنامه‌ها نیز استفاده کرده و انگیزه و روش آنها را باز نموده است.

بنابراین این کتاب را می‌توان تجسم و تکامل نظریه و روش سید فیلد در دو کتاب قبلی وی با عنوان «چگونه فیلمنامه بنویسیم» و «راهنمای فیلمنامه‌نویس» تلقی کرد. از آنجا که ترجمۀ کتاب جنبۀ آموزشی دارد، یک فیلمنامۀ اقتباسی (سکوت بره‌ها) و یکی غیراقتباسی (ترمیناتور 2) نیز به شکل فیلمنامۀ استاندارد سینمایی ایران در کتاب افزوده شده تا نمونه‌های توضیحی سید فیلد یا توضیح نویسندۀ فیلمنامه در دسترس خواننده باشند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

مقدمه: چهار درون‌مایه، چهار فیلمنامه

* کتاب اول:

تلما و لوئیز

ترمیناتور 2: روز داوری

فیلمنامۀ کامل

* کتاب دوم:

سکوت بره‌ها

با گرگ‌ها می‌رقصد

فیلمنامۀ کامل

* پیوست‌ها

شناسنامۀ فیلم‌ها

فهرست نام‌ها

نمایه