معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

«ویراستاری» و «ویرایش» هر دو به یک معناست. در این کتاب هر دو به کار رفته است. تفاوت کاربرد آنها جز در حالت‌های ترکیبی، اقتضای جمله، آهنگ و موسیقی واژه در جمله و در ترکیب نیست. برخی ترکیب‌ها با «ویرایش» ممکن یا مستحسن است و برخی با «ویراستاری»؛ اما در این کتاب از واژۀ «ویراستار» و «ویراستاری» بیشتر استفاده شده است.

ویرایش/ ویراستاری کتاب از زیرشاخه‌های نشر کتاب است. نشر در سدۀ نوزدهم میلادی در بعضی کشورهای غربی مانند انگلستان و فرانسه و پس از جنگ جهانی اول و دوم در سدۀ بیستم، به‌ویژه در آمریکا گسترش و توسعۀ بی‌مانندی یافت. شرکت‌های انتشاراتی بسیاری با سرمایه‌های هنگفت تأسیس شدند که شماری از آنها سهام خود را در بازار بورس به خریداران می‌فروختند و هنوز هم این روند ادامه دارد. در نتیجه سرمایه‌گذاران برای ادارۀ امور نشر و واگذارکردن مسئولیت مدیریت و بخش‌های مختلف فعالیت گستردۀ انتشاراتی، کسانی را به خدمت گرفتند و می‌گیرند که به آنها «ادیتور» (= ویراستار/ ویرایشگر) می‌گویند. کسی که مؤسسۀ انتشاراتی را اداره کند، به او «ویراستار مدیر» می‌گویند. کسی که بخش ویراستاری را اداره کند و شماری ویراستار زیرنظر او کار کنند «سرویراستار» نامیده می‌شود. کسی که مسئولیت تدوین و انتشار مجموعه‌ای از کتاب‌ها را بر عهده داشته باشد، «ویراستار مجموعه» است. بنابراین ویراستار در مؤسسۀ انتشاراتی فرنگی نامی عمومی است که به نیروهای فنی مراحل مختلف تولید کتاب اطلاق می‌شود.

در این کتاب برداشت‌ها و تعریف‎‌های رایج از ویراستار و ویراستاری در جامعۀ ما به چالش کشیده شده است. تلقی نادرست و ناکافی از ویرایش و محدودشدن آن به تغییرات و اصلاحات املایی، رسم‌‎الخطی، انشایی و جنبه‌‎های صوری سبب شده است که ویرایش نه فقط از معنا و مصداق اصلی و واقعی‌‌اش دور شود، که عرصه‌‎های تازه در ویرایش و دیدگاه‌‎ها و نظریه‌‎پردازی‎‌ها دربارۀ آن هم در پس پردۀ غفلت بماند. در این کتاب، نخست با مرزی آشنا می‌‎شوید که دو شاخۀ اصلی ویرایش را از هم جدا می‌‎کند؛ شاخه‌ای که به‌طور مستقیم به نشر مربوط است و به ‎ویژه هدایت‌‎کننده نشر اثرآفرین و اداره ‎کننده فعالیت انتشاراتی است و شاخۀ دیگری که به کتاب مربوط می‎‌شود، گونه‎‌های متنوعی دارد و برخی از آنها در کشور ما ناشناخته مانده‌‎اند و اطلاعات مرتبط با آنها در منابع منتشر شده و موجود فارسی دیده نمی‌شود.

این کتاب از پانزده مقاله و یک گفتگوی بلند تشکیل شده است. چند مقالۀ کتاب تازه است و بازچاپ مقاله‌های دیگر در این کتاب با تجدیدنظر، تغییرات، اصلاحات و تکمله‌هایی همراه است. مباحث نشر و ویراستاری به‌سرعت دستخوش تغییر است. فناوری‌های تازه‌ای که به این حوزه راه یافته، از جمله عامل‌های اصلی تغییر و تحول است؛ از این‌رو تجدیدنظر در مطالب مربوط به اینگونه مباحث و روزآمدکردن آنها اجتناب‌ناپذیر است.

در این کتاب سه مقاله به قلم سه صاحب‌نظر ژاپنی، استرالیایی و انگلیسی است که ترجمۀ آنها آورده شده است. آشنایی با این برداشت‌ها و دیدگاه‌های متفاوت در باب ویراستاری، از دیدگاه بررسی‌های تطبیقی برای ما ضروری است. به نظر می‌رسد مطالبی از این قبیل هرچه بیشتر ترجمه و بررسی شود، به سود نشر و ویراستاری است.

گفتگوی مفصل در پایان کتاب، گزیده و دست‌چینی از چند مصاحبۀ مطبوعاتی دربارۀ ویراستاری و ویراستاران و جنبه‌های مختلف آن و نیز محصول چند نشست گفتگو و پرسش و پاسخ با دانشجویان دوره‌های نشر و ویراستاری است.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت آغازین

1. تعریف پایه، مرزی جداکننده

2. گونه‌های ویرایش و ویراستاران؛ درآمدی به تقسیم‌بندی

3. ویرایش ساختاری و محتوایی؛ و راهبرداندیشی در آن

4. ویرایش تکوینی

5. ویرایش بر پایۀ چه حقی است؟

6. ویرایش از دیدگاه نشر و ناشران

7. نشر و ویرایش؛ از دیدگاه نشر ویرا و کتاب‌ویرای ژاپنی

8. کتاب‌ویرایی؛ از دیدگاه صاحب‌نظری استرالیایی

9. نشرویرایی و کتاب‌ویرایی؛ از دیدگاه صاحب‌نظری انگلیسی

10. نگاه تنگ و فراخ به ویرایش

11. آسیب‌شناسی ویرایش

12. آسیب‌شناسی ویرایش در ایران

13. چرا ویراستار ادبی کمیاب است؟

14. تشکل و انسجام در عرصۀ ویراستاری (مانع‌ها، مشکل‌ها، راه‌حل‌های پیشنهادی)

15. تاریخ تطور ویرایش در ایران

16. نکته‌هایی دربارۀ ویراستاری و ویراستاران؛ از لابلای پرسش و پاسخ‌ها

نمایه