معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

صنعت نشر از مهم‌ترین فعالیت‌های تمدن بشری است. تمدن‌های گوناگون فعالیت‌های متفاوتی در زمینۀ کتاب انجام داده و از این راه به توسعۀ فرهنگ خویش سرعت بخشیده‌اند. تمدن دیرپای چین نیز صنعت نشر ویژۀ خود را شکل داده است. تاریخچۀ شکل‌گیری و توسعۀ صنعت نشر در چین تا حدودی مانند تمدن این کشور است؛ تمدن چین تنها تمدن دنیاست که هیچ‌گاه از حرکت نایستاده و ویژگی‌های بارزش شامل تاریخ طولانی، مفاهیم غنی، یکپارچگی در سبک، تأثیرگذاری عمیق و نوآوری مداوم است.

چین افزون بر کسب موفقیت‌های درخشان در دوران باستان و تولید آثار کلاسیک فراوان، با گذشت نزدیک به صدسال از شروع اصلاحات، توسعه‌ای قوی‌تر و چشم‌اندازی شکوفاتر را نیز به نمایش گذاشته است. این فرایند را می‌توان با استفاده از نقل‌قول چینی قدیمی «نوگرایی در عین قدمت» توصیف کرد که تا حد زیادی باعث ایجاد ویژگی‌های منحصربه‌فردی در توسعۀ صنعت نشر این کشور شده است.

با این وجود صنعت نشر در روند ترویج فرهنگ و تمدن چین نقش به‌غایت مهمی ایفا کرده است. در دیدی وسیع‌تر چین که یکی از کشورهایی است که صنعت نشر آن زودتر توسعه یافته، تأثیر تعیین‌کننده‌ای در تاریخ شکل‌گیری صنعت نشر در دنیا داشته است. تمدن چین هزاران سال است که با استفاده از کتاب به طور گسترده در دنیا رواج یافته و به‌ویژه با سرعت‌بخشیدن به تشکیل حلقۀ تفکر کنفوسیوس در شرق آسیا تأثیر شگرفی در توسعۀ فرهنگی دنیا داشته است. اختراع فن کاغذسازی و چاپ و رواج گستردۀ آن خدمتی برجسته به تاریخ فرهنگ بشر بوده و تأثیر گسترده و ژرفی در توسعۀ جامعۀ انسانی گذاشته است.

چین در درازنای این تاریخ دیرپای رشد و توسعه، تجربۀ پرمایه‌ای در نگارش و نگهداری کتاب به دست آورده است. پس از اختراع فن کاغذسازی، صنعت کاغذسازی به گونه‌ای از صنایع دستی باستانی تبدیل شد. پس از اختراع فن چاپ، به‌سرعت پنج نظام بزرگ چاپ رسمی (نشر دولتی)، چاپ خصوصی (نشر خصوصی)، چاپ کتابکده (نشر مردمی)، چاپ معبد (نشر دینی) و چاپ مکتب (نشر علمی) شکل گرفت. پس از پیدایش و شکوفایی نشر، گردش کتاب و بازرگانی آن نیز آغاز شد. در سدۀ دوم پیش از میلاد، در چانگ‌ان ـ پایتخت آن زمان چین ـ و برخی دیگر از شهرهای توسعه‌یافته از نظر فرهنگی و اقتصادی، نخستین کتابکده‌های مردمی چین به وجود آمد. در دورۀ دودمان‌های تانگ و سونگ (618 ـ 1279 م) دادوستد کتاب کم‌کم رونق گرفت. در این دوره ترفندهای گوناگون بازرگانی از جمله تبلیغات بسیار به کار می‌رفت.

صنعت نشر چین که به زیبایی ظاهری توجهی ویژه داشت، سه نظام بزرگ کتب ریسه‌ای (ریسۀ تشکیل‌شده از تکه‌های چوب و بامبو)، طوماری و مجلد را شکل داد. کتاب‌هایی با شیوۀ شیرازه‌بندی مرقع، گردبادی، پره‌ای، پروانه‌ای، لفافی (پشت‌بند)، دوختی و دیگر گونه‌های شیرازه‌بندی نیز به وجود آمد. کاغذ و دوات، صفحه‌آرایی و شکل و قطع کتاب نیز ریزه‌کاری‌های بسیاری داشت.

ارج‌نهادن به کتاب و آثار ارزشمند از سنت‌های فرهنگ چین است؛ با وجود این، عناصر انسانی و طبیعی در دوره‌های مختلف آسیب‌های فراوانی به کتاب‌ها وارد کرده‌اند. صنعت نشر چین مدت‌ها در جهان پیشرو بوده و تأثیر گسترده‌ای در همه‌جای دنیا به‌ویژه کشورهای قلمرو فرهنگی کنفوسیوس گذاشت. اما در دورۀ معاصر قدرت تأثیرگذاری صنعت نشر چین در دنیا به‌تدریج کاهش یافت و مدتی از سطح پیشرفتۀ دنیا عقب ماند. در این کتاب عمدتاً به معرفی طرح کلی توسعۀ فرهنگ نشر در چین و ویژگی‌های کلی آن پرداخته شده است؛ دوره‌ای بیش از سه‌هزار سال و نیز شگفت‌انگیز.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار: سه هزار سال بوی کتاب

آغاز و توسعۀ صنعت نشر در چین

کتب باستانی: تهیۀ کتاب در چین باستان

راه حفظ میراث: نگهداری از کتب باستانی چین و حفظ و گسترش آنها

تبلور فرهنگ چین: نشریات با ویژگی‌های پررنگ

تحولات در گذشته و امروز: مدرن‌سازی صنعت نشر چین

حرکت به سمت آینده: شکوفایی نشر معاصر چین

راه کتاب: حرکت نشر چین به سمت دنیای خارج

رویدادنامۀ مختصر نشر چین

گاه‌شمار سلسله‌های چین