معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

تاریخ‌های محلی یکی از شاخه‌های تأثیرگذار در تاریخ‌نگاری اسلامی به‌ویژه در تاریخ ایران اسلامی است؛ زیرا سنت تاریخ محلی در ایران از جایگاه والایی برخوردار است و دارای میراث بسیار و تجربۀ گرانسنگی از آثار به‌وجودآمده در حوزۀ تواریخ محلی است. اهمیت، توسعه و استمرار این میراث مکتوب در ایران پس از اسلام بیش از هر دورۀ دیگری نمود دارد. متون تاریخ محلی دربردارندۀ گنجینه‌های ارزشمند و باارزشی هستند که به مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، علمی، فرهنگی و تمدنی محل یا ناحیه یا شهر پرداخته‌اند و اطلاعات گرانسنگی را در اختیار آیندگان قرار داده است. وجود آگاهی‌های دقیق و متنوع در تواریخ محلی سبب می‌شود که به ضرورت و اهمیت تاریخ محلی پی برد؛ زیرا بررسی و تحلیل اطلاعات ارائه‌شده این امکان را فراهم می‌سازد تا بهتر بتوان از ظرفیت‌های تواریخ محلی برای شناساندن محل در حوزۀ مطالعات تاریخی و پژوهش‌های علمی بهره برد.

این کتاب بر اساس اسناد و منابع تاریخی، جغرافیایی و سفرنامه‌ها نوشته شده و تلاش شده تا به جغرافیا، تطورات و تحولات تاریخی ناحیه، خاندان‌ها و عالمان بزرگ که نقش اساسی در گسترش فرهنگ ایرانی ـ اسلامی در ادوار تاریخی داشته، بازشناسی و بازپژوهی شود. در این کتاب دورنمایی از تاریخ محلی جوین خراسان در گذشته ترسیم شده و اطلاعات موجود از منابع مختلف گردآوری و به توصیف و تبیین آن پرداخته شده است. وجود دانشمندان و عالمان این ناحیه تأثیرگذار در بافت فرهنگی و اجتماعی و سیاسی بوده است که در ادوار مختلف نمایان است. وجود بارگاه‌ها و مزارات، بناهای عبادی، فرهنگ و تاریخی در منطقه بر بسط، فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی در آن ناحیه آشکار است؛ زیرا این بناها سبب تحکیم و وحدت و محل اجتماع میان مردم آن منطقه بوده و خواهد بود.

کتاب در هشت فصل، یک خاتمه و پیوست سامان یافته است که پیوست آن مشتمل بر جداول ـ تألیفات عالمان ناحیه، شهیدان انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی و مدافعان حرم، ادارات و مؤسسات آن ـ نقشه و تصاویر آثار باستانی است.

در فصل اول به کلیات از قبیل مقدمه، اهمیت و ضرورت، پیشینۀ تحقیق، منابع مورد استفاده در کتاب اشاره شده است. در فصل دوم جوین و محدودۀ جغرافیایی آن بررسی شده که دربرگیرندۀ بررسی نام و جغرافیای جوین، پیشینۀ آن، محدودۀ جغرافیایی، گسترۀ جغرافیایی جوین در دوره‌ها مختلف به‌ویژه در جمهوری اسلامی، تغییر مرکزیت جوین در ادوار مختلف، شرح حال آن مراکز و برخی از روستاهای آن که از قدمت تاریخی برخوردارند، پرداخته شده است.

در فصل سوم دولت‌های اسلامی و حاکمان برگزیده در جوین که شامل جوین پیش از اسلام، جوین پس از اسلام: خلافت عثمان، امویان، عباسیان، مغولان، سربداران، صفویان، افشاریه، قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی، نقش مردم جوین در پیروزی انقلاب اسلامی، تقسیم‌بندی ناحیۀ جوین و موارد دیگر بررسی شده است. فصل چهارم به بررسی نقش خاندان‌ها در احیاء و گسترش فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی و تعامل خاندان‌ها با حاکمیت و دانشمندان اختصاص دارد. در فصل پنجم به معرفی برخی از شخصیت‌های علمی جوین: شاخۀ ایران خاندان جوینی، خاندان حویه، شاخۀ شام و مصر، خاندان زنگی فریومدی، مرجع بزرگ شیعیان و مراسم و آیین‌ها پرداخته شده است.

اقتصاد و مشاغل مردم جوین مانند کشاورزی، باغداری، تولید ابریشم و پارچۀ آن، دامداری، معادل و معماری و مانند آن، وضعیت کنونی منطقه از نظر کشاورزی، معادن و مانند آن، پیشرفت‌های صنعتی تا روزگار کنونی در فصل ششم پرداخته شده است. در فصل هفتم به ناحیۀ جوین در عصر جمهوری اسلامی از جهت تقسیمات کشوری، آثار و اماکن مذهبی، معرفی برخی از روستاها به اختصار، زبان، آداب و رسوم پرداخته شده است. فصل پایانی کتاب نیز به معرفی و بررسی بارگاه‌ها، مزارات و اماکن تاریخی در ناحیۀ جوین اختصاص یافته است.

فهرست مطالب کتاب:

سخن مؤلفان

فصل اول: کلیات

فصل دوم: بررسی نام و محدودۀ جغرافیای جوین

فصل سوم: دولت‌ها و حاکمان در ناحیۀ جوین

فصل چهارم: نقش خاندان‌های ناحیۀ جوین در احیاء و گسترش فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی

فصل پنجم: معرفی شخصیت‌های علمی در ناحیۀ جوین

فصل ششم: اقتصاد، تجارت، کشاورزی و معادن در جوین

فصل هفتم: ناحیۀ جوین در عصر جمهوری اسلامی

فصل هشتم: بارگاه سادات، دانشمندان، شاعران، شهیدان و اماکن تاریخی در ناحیۀ جوین

منابع و مآخذ

پیوست‌ها و نقشه‌های ناحیۀ جوین

نمایه‌ها