معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

محوطۀ باستانی هفت‌تپه در کشتزارهای نیشکر دشت خوزستان، بین رودخانه‌های دز و کرخه با مشخصات جغرافیایی 32 درجه و 4 دقیقه و 44 ثانیۀ شمالی و 48 درجه و 19 دقیقه و 35 ثانیۀ خاوری و کم‌وبیش در هفده‌کیلومتری جنوب‌خاوری شوش جای دارد.

از دیرباز رج تپه‌های زنجیروار که در کنارۀ راه خاکی شوش به چغازنبیل جای داشت، چون تپه‌های طبیعی می‌نمود. باستان‌شناسان فرانسوی که برای کاوش چغازنبیل از این راه هر روز بارها می‌گذشتند، هرگز گمان نداشتند در دل این تپه‌ها آثاری از تمدن عیلام نهفته باشد. طبیعی‌بودن این تپه‌ها چنان می‌نمود که با وجود به‌دست‌آمدن نخستین یافتۀ باستانی باز هم این گمان نادرست برجای بود. این یافته که در سال 1342 در دامنۀ یکی از این تپه‌ها به دست آمد، جرقه‌ای کوچک ولی بسیار درخشان بود که پیش از آنکه کسی آن را دریابد، خاموش شد.

در این سال مهندس ابراهیم ارباب هنگام آبیاری مزرعۀ نیشکر خود در دامنۀ یکی از این تپه‌ها، به یافتۀ سنگی کوچکی برمی‌خورد. او پس از زدودن گل‌ولای آن درمی‌یابد که این یافته، قالبی است برای ساخت پیکره و تندیس‌های گلی. با درک ارزش تاریخی این یافته، آن را به موزۀ ایران باستان سپرد که پس از پژوهش ناچیزی، گاه‌نگاری آن را از میانۀ دورۀ ساسانی؟! پیشنهاد نمودند. پس از چندسال فراموشی، سرانجام در سال 1344 هنگامی که بولدوزری در اطراف تپه‌ها کار می‌کرد، تیغۀ آن به سازه‌ای برخورد کرد. در این برخورد نیمی از تاق آجری هلالی یک آرامگاه فروریخت و این سرانجام نخستین کاوش‌های باستان‌شناسی هفت‌تپه بود. در زمستان همین سال گروه باستان‌شناسی به سرپرستی دکتر «عزت‌الله نگهبان» به کاوش پرداخت که دوازده فصل به طول انجامید.

نگارندۀ این کتاب در دو فصل سیوم (زمستان 1346 و بهار 1347) و فصل چهارم (زمستان 1347 و بهار 1348) در کاوش‌های هفت‌تپه شرکت نموده که این کتاب بازگوی پژوهش‌های سفالینه‌های چهار فصل نخست (1344 ـ 1349) این محوطه است.

در بخش نخست کتاب به‌اختصار دربارۀ کاوش‌ها در هفت‌تپه سخن گفته شده است. بخش دوم کتاب اختصاص به بررسی سفالینه‌های یافت‌شده از هفت‌تپه دارد. آوندهای سفالین هفت‌تپه از دیدگاه ریخت پایه به شش گروه و از دیدگاه ریخت لبه به چهار گروه بخش می‌شوند که بررسی این مسئله در بخش سوم کتاب انجام شده است. بخش پایانی کتاب دربارۀ محوطه‌های اطراف هفت‌تپه است که به اختصار معرفی و بررسی شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌نبشتار

بخش نخست: هفت‌تپه از دیدگاهی دیگر

بخش دویم: سفالینه‌های هفت‌تپه

بخش سیوم: سفال عیلامی هفت‌تپه از دیدگاه پایه و لبه

بخش چهارم: محوطه‌های دوروبر هم‌دوره

سرچشمۀ آگاهی‌ها

تصاویر آخر کتاب