معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

از دیرباز تا امروز تا فرداهای بسیار دور تخت‌جمشید، این شاهکار رازی‌گری ایرانیان، مورد نگرش بسیاری از پژوهشگران، باستان‌شناسان و معماران و ایران‌شناسان بوده و خواهد بود. پس از سقوط هخامنشیان، تخت‌جمشید هنوز برجای و برپای بوده و بر این گواه است، چند سنگ‌نگارۀ سوزنی ارزشمند و دو سنگ‌نبشته از شاهزادگان ساسانی. بر اساس این سنگ‌نبشته‌ها شاپور سکان‌شاه فرمانروای تورستان و سکستان پسر هرمزد و سلوک ساسانی، چند روزی ماندگار شده و در این سنگ‌نبشته‌ها به ستایش سازندگان آن پرداخته است.

پس از چیرگی تازیان و برافتادن شاهنشاهی ساسانی، ایرانیان هوشمند برای برکنار ماندن آثار پیشینیان از تخریب با برچسب دروغین آرامگاه مادر سلیمان، مشهد مرغاب یا مشهد ام‌النبی به آرامگاه کورش بزرگ و مسجد و بارگاه سلیمان که در آنجا باد را به بند کشیده، آنها را از تخریب و نابودی نجات بخشیدند.

بی‌گمان آغاز بیشترین ویرانی تخت‌جمشید از زمان قاجار است. خاک‌برداری فرهادمیرزا معتمدالدوله از کاخ سدستون برای دستیابی به گنجینۀ آن، نشانه‌گیری و تیراندازی قشقایی‌ها به سنگ‌نگاره‌ها و غارت و یغمای سنگ‌های آن برای خانه‌سازی مردمان مرودشت، کناره و روستاهای دور و نزدیک بوده است.

در سده‌های نخستین و تاریک ایران اسلامی، نویسندگان و پژوهشگران کوشش چندانی برای بازشناخت تخت‌جمشید نکرده و تنها به بارگاه سلیمان، افسانه‌بافی‌های بی‌فایده و بی‌پایه پرداختند و کنکاش و کنجکاوی آنها از این محدوده فراتر نرفت. نزدیک نیم هزاره تخت‌جمشید اسرارآمیز، لب‌بسته و خاموش اما همچنان باشکوه و والا در سکوت رمزآلود خود برجای بود تا سرانجام در دهه‌های نخستین سدۀ چهاردهم مسیحی «اودریش فون پور دنونه» در سفرنامۀ خود در چند رج اشارۀ کوتاهی به آن نمود: «.... در اینجا به شهری برمی‌خوریم که کنان نام دارد و سابقاً شهر بزرگی بوده و در زمان سابق به رومی‌ها خسارت بسیار وارد آورده [است]. حصارهای این شهر به‌خوبی 50 میل دور دارد. در این شهر هنوز چندین قصر برپاست ولی احدی در آن منزل ندارد». اشارۀ این کشین به کنان (کنارۀ امروزین)، شهر بسیار بزرگی که به رومی‌ها خسارت وارد آورده و چند کاخ برجا، انگیزۀ بسیاری از جهان‌گردان، خاورشناسان و ماجراجویان را برانگیخت و هر از چند گاه یک یا گروهی پژوهشگر را روانۀ فارس و تخت‌جمشید نمود و این سرآغاز آشنایی بیگانگان از تخت‌جمشید است.

فصل اول از سده‌های قبل از مسیح تا انتهای دورۀ ساسانی شروع می‌شود تا به سدۀ بیستم مسیحی می‌رسد. شروع هر فصل آغاز یک نگاه متفاوت به پیشینه‌شناسی تخت‌جمشید است. برای مثال در فصل یک موزاییک‌نگاره نبرد ایسوس و موزاییک‌نگاره‌ای که آن را یک هنرمند گمنام اما توانای یونانی ساخته و پرداخته، مورد بررسی قرار می‌گیرد که ماندگاری بی‌گزند این نگاره نفیس نزدیک به یک‌سده به درازا انجامید؛ اما در سال ۷۹ مسیحی در آتش‌فشان پمپئی صدمه دید و بخش‌هایی از آن از دست رفت. این نگاره در جستجوهای دیرینه‌شناسی زیر خاکستر خفته این شهر دیرپا در خانه «فاون» به دست آمد و در سال ۱۸۴۳ مسیحی به موزه ملی ناپل منتقل شد. این نگاره نمایانگر یکی از نبردهای داریوش هخامنشی با اسکندر مقدونی است.

به طور کلی در این کتاب بیشترین اسناد و مدارک از سده‌های نخستین پیش از مسیح تا امروز دربارۀ تخت جمشید گردآوری و به آنها پرداخته شده است.

فهرست مطالب کتاب:

سده‌های پیش از مسیح تا پایان دورۀ ساسانی

سده‌های تاریک ایران

سدۀ دهم مسیحی

سدۀ یازدهم مسیحی

سدۀ دوازدهم مسیحی

سدۀ سیزدهم مسیحی

سدۀ چهاردهم مسیحی

سدۀ پانزدهم مسیحی

سدۀ شانزدهم مسیحی

سدۀ هفدهم مسیحی

سدۀ هژدهم مسیحی

سدۀ نوزدهم مسیحی

سدۀ بیستم مسیحی

سرچشمۀ آگاهی‌ها