معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

بحث از روایت و جنبه‌های گوناگون آن در چند دهۀ گذشته رو به تزاید گذاشته و آثار فراوانی در این‌باره نوشته شده است. یکی از حیطه‌های نظری جذاب، روایت‌شناسی فیلم است که این کتاب نیز در همین دسته می‌گنجد. روایت‌شناسی مطالعۀ ساختار و کارکرد روایت، به‌ویژه در مقایسه با ساختار زبان‌شناسی است. در نتیجه روایت‌شناسی به بررسی و طبقه‌بندی درون‌مایه‌ها، قواعد و نمادهای روایت یا داستان‌های روایت‌شده می‌پردازد.

روایتگری نیز از اصطلاحات مبهم در حوزۀ روایت‌شناسی است؛ زیرا این اصطلاح در زبان روزمره و حتی گاهی در متون تخصصی‌تر به همان معنای روایت به کار می‌رود. از این گذشته در متون روایت‌شناسی نیز نظریه‌پردازان گوناگون آن را به معانی مختلفی به کار برده‌اند. تمایز میان روایت و روایتگری در واقع تفاوت میان «محصول» و «فرایند» است.

وارن باکلند در این کتاب بیش از آنکه در پی ارائۀ نظریۀ تازه‌ای دربارۀ روایت و روایتگری در سینما باشد، تلاش کرده خلاصۀ مفیدی از چند نظریۀ روایت‌شناسی فیلم را عرضه کند. وی کتاب را به دو بخش تقسیم کرده است؛ در بخش نخست ابتدا بیان می‌کند که سینما ضرورتاً رسانۀ داستان‌گو نبود و به دلایلی چند به داستان‌گویی روی آورد. وی با بررسی فیلم «پنجرۀ رو به حیاط» عناصر اصلی داستان‌گویی سینمایی را ترسیم نموده و سپس ظهور روایت و روایتگری و عامل‌های روایت را در سینمای آغازین بررسی کرده با تحلیل یک فیلم کوتاه صامت آنها را توضیح می‌دهد. باکلند عواملی را برمی‌شمارد که در انتقال سینمای جاذبه‌ها به سینمای انسجام روایتی نقش داشته‌اند. وی در بخش بعد با تکیه بر آرای ولادیمیر پراپ و با بررسی فیلم‌هایی از هیچکاک و همچنین فیلم‌های جیمز باند به ساختار روایت در هالیوود کلاسیک و هالیوود امروز می‌پردازد و نتیجه می‌گیرد میان کنش‌ها فقط روابط علت‌ومعلولی برقرار نیست و پیوندهای ظریف‌تر و غیرمستقیم‌تری نیز میان آنها وجود دارد. وی در فصل دوم با بررسی چند اسلوب فیلم‌سازی این پیوندهای غیرعلّی را توضیح داده است. فصل سوم به فرایند روایتگری می‌پردازد و با بررسی سه فیلم این فرایند را توضیح می‌دهد و به‌ویژه با طرح اصطلاح «سلسله‌مراتب آگاهی» میان شخصیت‌ها و تماشاگران و همچنین موضوع نقطه‌دید، توضیح می‌دهد که یکی از کارکردهای اصلی روایتگری، کنترل میزان دسترسی تماشاگران به اطلاعات داستانی است. باکلند برای توضیح بیشتر این مفاهیم، صحنه‌ای از فیلم پارک ژوراسیک» را مثال می‌زند و با تحلیلی جالب و جذاب چگونگی کنترل اطلاعات را بررسی می‌کند. فصل چهارم با اتکا بر آرای کریستین متز دو مبحث پیچیدۀ روایت‌شناسی ـ اظهار و بازتاب‌ناپذیری را توضیح می‌دهد و یازده مورد از اظهار را در فیلم «هتل بزرگ بوداپست» بررسی می‌کند. این فصل را شاید بتوان دشوارترین بخش کتاب دانست.

باکلند در بخش دوم کتاب، مفاهیمی را که در بخش نخست در زمینۀ سینمای فمینیستی، سینمای هنری، فیلم‌های پازلی و فیلم‌های برگرفته از منطق بازی‌های ویدیویی به کار بسته، مطرح کرده و تحلیل‌های خواندنی ارائه کرده است؛ به‌ویژه فصل‌های هفتم و هشتم برای خوانندۀ علاقمند جذاب خواهد بود. نکتۀ مهم این است که باکلند به جای ارائۀ بحث‌های صرفاً نظری، همواره از فیلم‌های آشنا نمونه آورده است. این نمونه‌ها افزون بر اینکه کتاب را گیراتر ساخته‌اند، مثال‌هایی را فراروی علاقمندان قرار می‌دهند تا بتوانند با تکیه بر مفاهیم این کتاب، فیلم‌های دیگری را نیز به همین روش تحلیل کنند.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت مترجم

پیش‌درآمد

سپاس‌گزاری

بخش اول: مقدمات

فصل 1: ظهور روایت، روایتگری، و عامل‌های روایت در سینمای آغازین

فصل 2: ساختار روایت در هالیوود کلاسیک و هالیوود امروز

فصل 3: روایتگری

فصل 4: اظهار و بازتاب‌پذیری

بخش دوم: انواع داستان‌گویی

فصل 5: فمینیسم، روایت، و مؤلف‌بودن

فصل 6: روایتگری در سینمای هنری

فصل 7: روایتگری اعتمادناپذیر و فیلم‌های پازلی

فصل 8: منطق بازی‌های ویدئویی

پس‌درآمد

منابع و مآخذ

نمایۀ اشخاص و فیلم‌ها