کشکول شاه کلیمالله جهانآبادی چشتی
خلاصه
شاه کلیم الله بعد از بازگشت از مدینه، بر قرآن تفسیر عرفانی نوشت؛ اما رسالههایی که به نگارش درآورد، آثار مرجع تفکر صوفیه در سدۀ 12/18 شد و از این میان مهمترین رساله «کشکول» بود که کار نگارش آن را در اول ذیقعده 1101 اندکی بعد از بازگشت از مدینه به پایان رسید. «کشکول» به همراه «رسالۀ مرقع» که مانند ذیلی بر آن است، پس از اندکمدتی مورد توجه واقع شد و در حکم چارچوبی جدید برای تعالیم و اعمال چشتیه به شمار آمد.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
شاه کلیمالله پسر حاجی نورالله در 24 جمادیالثانی سال 1060 قمری در شاهجهانآباد پای به جهان گذاشت. نیاکانش اهل خجند بودند. پدربزرگش احمد معمار (د 1059) ریاضیدان و مهندس بود. طراحی و ساخت تاجمحل در آگره و لالقلعه در دهلی بر عهدۀ او بود. شاه کلیمالله علوم رسمی و ظاهری را در سطح بالایی تحصیل کرد. برای آنکه بتواند وارد تشکیلات اداری حکومت شود، شروحی بر آثار بهاءالدین عاملی در زمینۀ علوم هیئت و بر کتاب «قانون فی الطب» ابن سینا نوشت. با این همه به سبب تماس با عدهای از استادانش که خود اهل سیروسلوک بودند، نظیر ابوالرضا (عموی شاه ولیالله) و شیخ برهانالدین شطاری به طریق اهل تصوف کشیده شد.
داستان ورود شاه کلیمالله به تصوف را میتوان در بیشتر نوشتههای صوفیان هند در قرون پیشین مشاهده کرد. او چنان اشتیاقی برای رفتن به مدینه پیدا کرد که با هیچکس، حتی مادرش خداحافظی نکرد و از هند عازم مدینه شد. با توجه به اینکه شیخ یحیی مدنی در سال 1101 درگذشته است، دیدار شاه کلیمالله حدوداً باید در فاصلۀ سالهای 1087 رخ داده باشد. شیخ یحیی او را به سه طریقۀ چشتیه، سهروردیه و قادریه وارد کرد؛ اما او بابت احترام به پیر اساساً و عمدتاً از طریقۀ چشتیه پیروی میکرد.
شاه کلیمالله در دهلی نزدیک بازار خاتم سکنی گزید و بر اساس راهورسم زاهدانۀ چشتیه روزگار میگذرانید و هیچ نوع فتوحی از کسی نپذیرفت. اورنگزیب توانسته بود فضایی بیافریند و در آن خود را متدین و اهل معنا جلوه دهد و شاه بهجد میکوشید این فضا را از بین برد. پس از مدتی بههیچوجه رضایت نمیداد که پادشاه فرخ پسر به دیدارش بیاید؛ اما پس از فشار و اصرار فراوان مریدان با نرمش و مدارا به ملاقات تن داد. در روزگار پیری، بستگان و مریدان هدایا و نذور را میپذیرفتند و اموال هنگفتی برای شاه کلیمالله فراهم آوردند.
او بعد از بازگشت از مدینه، بر قرآن تفسیر عرفانی نوشت؛ اما رسالههایی که به نگارش درآورد، آثار مرجع تفکر صوفیه در سدۀ 12/18 شد و از این میان مهمترین رساله «کشکول» بود که کار نگارش آن را در اول ذیقعده 1101 اندکی بعد از بازگشت از مدینه به پایان رسید. «کشکول» به همراه «رسالۀ مرقع» که مانند ذیلی بر آن است، پس از اندکمدتی مورد توجه واقع شد و در حکم چارچوبی جدید برای تعالیم و اعمال چشتیه به شمار آمد.
دربارۀ محتوای «کشکول» این موارد دستیافتنی است:
1. وحدت وجود: جهانآبادی انسان را آن وجود متعین در تعین و اسم عاشقی میداند که باید در سیر استکمالی «الی الله» و «فی الله» از فنا به بقا برسد. اینکه فقط همین دو سیر را برای فنا و بقا معرفی کرده و نه مانند ابن عربی سه سفر و نه مانند ملاصدرا چهار سفر، نکتۀ قابل تأملی است. او در «لقمۀ 52) از قول قائلان وحدت وجود به نکتهای معرفتی اشاره کرده و معتقد است همانگونه که مدرکان حسی مطابق واقع و حقیقی، مظهر حق است، مدرکات باطل نیز برخی مظاهر خداست.
2. مراقبه: مراقبهای که جهانآبادی توصیه میکند با غیبت از حواس محقق میشود؛ برای این منظور توصیههای متعددی ارائه کرده است؛ از جمله اینکه بسیار به آینه بنگر تا پیوسته نظر بر صورت خود بدارد و از حواس غایب شود، یا اینکه لفظ جلالۀ «الله» را با آب طلا و نقره بنویسد و پیوسته بدان بنگرد، یا اینکه لفظ جلاله را بر صفحۀ دل خود بنویسد تا غیبت از حواس تحقق یابد.
3. شیوۀ ذکرگفتن: یکی از اصلیترین مضامین در کشکول، طریقۀ ذکرگفتن و بیان تجربیات متنوع از آن است. نخستین اصل در ذکر، تلقین ذکر از شیخ کامل مکمل است.
4. اهمیت برزخ در جمعیت خاطر: از دیدگاه شاه کلیمالله هر موجودی، از عرض تا فرش میتواند برزخ قرار بگیرد؛ زیرا از ذره تا خورشید همه جلوهگاه حق است؛ اما تفاوت در برزخها به سبب تفاوت معانی حاصل از آنهاست.
در بیان انواع و اقسام ذکر، شاه کلیمالله در اواخر رساله به اینجا میرسد که هدف اصلی هر یک از این ذکرها آن است که افق جدیدی پیشروی دل گشوده شود تا آمادۀ عشق و پذیرایی آتش محبتانگیز به خداوند گردد.
این تصحیح بر اساس نسخۀ آستان قدس مشهد (نسخۀ اساس) و نسخهای دیگر از همین مجموعه و نسخههای کتابخانۀ گنجبخش پاکستان صورت گرفته است.
فهرست مطالب کتاب:
مقدمه
کشکول
تعلیقات
فهارس
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
منابع مشابه بیشتر ...
مجموعه آثار ابنخفیف شیرازی (دو جلد)
ابنخفیف شیرازیاین کتاب مجموعۀ آثاری است که تا کنون از ابنخفیف به دست آمده است؛ این آثار در دو جلد گردآوری شده است
ریاض المحبین: متنی اخلاقی ـ عرفانی از دورۀ قاجار
رضاقلی ابن محمدقلی نوری«ریاض المحبین» عنوانی کتابی اخلاقی ـ عرفانی است که در زمان ناصرالدین شاه قاجار نوشته شده و به همو تق
نظری یافت نشد.