معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

مشروعیت ذاتاً مفهومی سیاسی و اجتماعی است و از مفاهیم پرکاربرد در علوم سیاسی و نیز جامعه‌شناسی سیاسی محسوب می‌شود. کمک تاریخ به علوم سیاسی و جامعه‌شناسی در حوزۀ مطالعات مرتبط با مشروعیت و مشروعیت‌یابی، در ارائۀ گزاره‌های تاریخی زمان‌مند و مکان‌مند است. بررسی این گزاره‌های تاریخی، این امکان را برای جامعه‌شناسان و عالمان علم سیاست فراهم می‌کند تا با رویکردی عام‌نگرایانه به بررسی این مفهوم بپردازند. افزون بر آن، دستاوردهای مطالعات در حوزۀ مشروعیت، به تاریخ‌پژوهان در تعمیق بررسی‌های تاریخی کمک می‌کند. اگر مشروعیت و مشروعیت‌یابی را فرایندی منتج از تدابیر و اقدامات بازیگران سیاسی برای استمرار حاکمیت و تعمیق قدرت سیاسی بدانیم، پیوند وثیق این حوزۀ مطالعاتی با دیگر موضوعاتی تاریخی بیشتر آشکار می‌شود. در این فرایند، تدابیر و اقدامات حکمرانان سیاسی در حوزه‌های سیاسی، روابط خارجی، اقدامات و برنامه‌های نظامی، عملکرد مرتبط با رفاه عامه و برنامه‌های اجراشده در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی قابل بررسی است.

از سوی دیگر استمرار قدرت و حاکمیت سیاسی وابسته به مشروعیت سیاسی است. رابطۀ استمرار و تحکیم پایه‌های قدرت با میزان مشروعیت هیئت حاکمه رابطه‌ای مستقیم دارد. بروز تزلزل در مشروعیت حاکمیت سیاسی، زمینه‌ساز بروز ضعف در اقتدار و نااستواری در پابرجایی حاکمیت سیاسی است. بر همین اساس بررسی مشروعیت حکومت‌ها در مطالعات تاریخی از مباحث مورد توجه است.

مسئله‌ای که در ارتباط با مشروعیت حکومت‌های ایران بعد از اسلام حائز اهمیت است، این است که هیچ‌یک از الگوها و مکاتب فکری که به بحث و بررسی این مسئله پرداخته‌اندف در ارتباط با مشروعیت حکومت‌های مورد بحث به عنوان یک الگو و شاخص جامع و قابل قبول مطرح نشده و همخوانی مناسب و مطلوب با شرایط و موقعیت این حکومت‌ها ندارند. با توجه به ساختار پیچیدۀ اجتماعی و سیاسی جامعۀ ایران و تلفیق افکار و اندیشه‌های ملهم از اندیشۀ سیاسی اسلام، اندیشۀ سیاسی ایرانی و نیز اندیشه‌های قومی و قبیله‌ای حاصل از حضور نیروهای قبیله‌ای غیرایرانی، بررسی مسئلۀ مشروعیت نیز به همان مقدار پیچیده و چندلایه است.

نویسندگان این کتاب، با روش توصیفی - تحلیلی به دنبال اثبات این دیدگاه هستند که حکومت‌های ایران بعد از اسلام تا سقوط خوارزمشاهیان به لحاظ مشروعیتی دارای یک نوع مشروعیت توأمان یا چندگانه هستند. در فصل نخست به تعریف مفاهیم مربوط به بحث پرداخته شده است؛ از قبیل مفهوم مشروعیت، حاکمیت و مشروعیت، مشروعیت و اقتدار، جایگاه مشروعیت، مشروعیت اولیه و ثانویه، نظریه‌های مشروعیت، مبانی مشروعیت و .... . فصل دوم اختصاص به بررسی مشروعیت در حکومت‌های ایرانی‌تبارِ طاهریان، صفاریان، سامانیان و آل بویه دارد. آنچه در این فصل مدنظر است، نقش و تأثیر چشمگیر ایرانیان در تکوین بافت سیاسی و فرهنگی این دوره است که بی‌گمان در همۀ آن تحولات سهم عمده و در بسیاری از آنها فضل تقدم داشتند؛ نقشی که از عصر فتوح با انتقال دیوان ساسانی به دولت اسلامی آغاز شد و به‌تدریج توسعه یافت؛ گرچه در عصر دولت عرب‌گرای اموی که شرکت و دخالت اقوام غیرعرب، به‌ویژه ایرانیان را در امور دولتی خوش نمی‌داشت و آنان را بندگان خویش می‌خواند، اندیشه‌های فرهنگی و تمدنی ایرانیان چندان مجال جلوه‌گری نیافت، سهل است که مورد تحقیر نیز قرار می‌گرفت. در فصل پایانی نیز مسئلۀ مشروعیت در حکومت‌های ترک‌تبار غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان بررسی شده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

فصل اول: تعریف مفاهیم

فصل دوم: مشروعیت‌ در حکومت‌های ایرانی‌تبار

بخش اول: طاهریان

بخش دوم: صفاریان

بخش سوم: سامانیان

بخش چهارم: آل بویه

فصل سوم: مشروعیت در حکومت‌های ترک‌تبار

بخش اول: غزنویان و مسئلۀ مشروعیت

بخش دوم: سلجوقیان

بخش سوم: خوارزمشاهیان

منابع و مآخذ

اعلام