معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

پس از تأسیس دانشگاه تهران در سال 1313، نسلی از بزرگان به تدریس در دانشکدۀ ادبیات پرداختند که جملگی شاخص و چندوجهی بودند. این ویژگی در فهرست آثار و کتاب‌شناسی این اساتید بارز و چشمگیر است؛ یعنی عموماً صاحب تألیف و ترجمه و تصحیح در چند حوزه اعم از تاریخ، ادبیات، فلسفۀ اسلامی، تصوف و .... هستند. همین چندبعدی‌بودن سبب شده آثار این بزرگان همواره تازگی داشته و خواندنی باشد. البته وسعت دیدی که از همین رهگذر برای ایشان حاصل شده، سبب شده تا در زمینه‌هایی که بعدها جنبۀ تخصصی یافت نیز آثار درخشانی پدید آوردند.

یکی از این زمینه‌ها «شاهنامه‌پژوهی» است که بعدها به حوزه‌ای کاملاً تخصصی تبدیل شد و به دلیل وسعت شاهنامه این قابلیت را داشت که محققان چون استاد خالقی مطلق آن را موضوع تحقیق تمام عمر قرار دهند. در این کتاب مقالات سه تن از بزرگان معاصر دربارۀ شاهنامه و فردوسی گردآوری شده که گرچه هیچ‌کدام به شاهنامه‌پژوهی مشهور نیستند، اما شگفتا که در بازخوانی آثارشان جلوه‌هایی بدیع و نکاتی چشمگیر مشهود است که از تازگی‌هایی خالی نیست. این بزرگان عبارتند از: عباس اقبال آشتیانی، بزرگ‌ترین استاد تاریخ؛ سعید نفیسی، پرکارترین محقق و به همین اعتبار بزرگ‌ترین نویسنده؛ و بدیع‌الزمان فروزانفر، بزرگ‌ترین استاد ادبیات عصر.

در سال 1313 بنا بود جشن هزارۀ فردوسی در تهران برگزار شود. تیمورتاش وزیر دربار رضاشاه از اقبال دربارۀ تهیه و طبع یک نسخۀ انتقادی منقح از شاهنامۀ فردوسی و وسایل این کار نظرخواهی کرد و اقبال گزارشی در معرفی نسخ خطی شاهنامه و چگونگی چاپ آن تدوین کرد که چندی بعد انتشار یافت. در سال 1313 ـ 1315 شاهنامۀ فردوسی چاپ کتابفروشی بروخیم در ده جلد منتشر شد که جلد دوم تا پنجم به تصحیح عباس اقبال بود. چاپ بروخیم تا قبل از انتشار چاپ مسکو، مهم‌ترین تصحیح شاهنامۀ قابل دسترس در ایران بود.

سعید نفیسی در سال 1310 جلد نخست شاهنامه چاپ خاور را تصحیح کرد و سپس مجلدات هفتم تا دهم شاهنامۀ چاپ بروخیم را تصحیح و منتشر کرد. در سال 1327 در مقدمه‌ای که بر ترجمۀ بزرگ علوی از کتاب «حماسۀ ملی ایران» اثر نولدکه نوشت، ابراز کرد که در اندیشۀ فراهم‌کردن کتاب خاصی در زمینۀ شاهنامه است و امیدوار است بتواند حق مطلب را در آن کتاب ادا کند؛ شوربختانه این امید استاد، نقش بر آب شد؛ اما شاید مجموعۀ مقالات‌شان دربارۀ شاهنامه در این کتاب، نمودی از آنچه در ذهن داشته‌اند باشد و مخاطبان را به کار آید.

فروزانفر در سال 1306 «منتخبات شاهنامۀ فردوسی» را در 72 صفحه منتشر کرد. معمولاً او را مولوی‌شناس می‌دانند و کتاب‌شناسی آثار وی نیز بر این امر صحه می‌گذارد؛ اما واقعیت این است که او بیان خود را مدیون فردوسی است.

در این کتاب مجموعۀ مقالات اساتید بزرگ معاصر، یعنی اقبال، نفیسی و فروزانفر در عرصۀ شاهنامه‌پژوهی در یک مجلد گرد آمده تا کار تحقیق بر دانشجویان، شاهنامه‌پژوهان و علاقمندان حماسۀ ملی ایران آسان شود و زمینه‌ای برای بررسی نحوۀ شاهنامه‌پژوهی روشمند این بزرگان فراهم گردد. در ابتدای هر بخش فهرستی از آثار و تألیفات نویسندۀ مدنظر آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

دیباچه

فهرست تألیفات و آثار اقبال

انتقاد مقالۀ دقیقی

تردید یکی از حکایات و یک قطعه شعر منسوب به فردوسی

یکی از نسخ نفیس شاهنامه

نقش و نگار داستان‌های ملی قدیم ایران

کارآسی شاهنامه‌خوان

مشوقین اولی فردوسی و ارسلان جاذب و نصر بن ناصرالدین

یک قطعه شعر از دقیقی

نامه به عبدالحسین تیمورتاش دربارۀ شاهنامه

سرگذشت من: سعید نفیسی

کتاب‌شناسی آثار سعید نفیسی

ابوالمؤید بلخی

فردوسی

فردوسی و روحیات ایرانیان

فردوسی، شاعر جهان

فواید شاهنامه از حیث لغت و صرف و نحو

وزن شاهنامۀ فردوسی

معشوق طوسی

رستم پهلوان جهان

ابوالقاسم منصور به حسن فردوسی طوسی

فهرست مقالات استاد فروزانفر

سبب اصلی عدم پیشرفت فردوسی در دربار غزنه

فردوسی

ابومنصور دقیقی

ابوالقاسم فردوسی طوسی

ابونصر علی بن احمد اسدی طوسی

دقیقی

مقدمۀ شاهنامۀ ابومنصوری

ابوالقاسم فردوسی

ابومنصور ثعالبی

اسدی طوسی

افزوده‌ها

نمایه