معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

حکومت‌های استبدادی، ضعف ساختار قدرت، هجوم و تسلط بیگانگان و .... از جمله عواملی بود که مردم ایران در طول تاریخ همواره با آن درگیر بودند. به مرور زمان گروه‌هایی از میان تودۀ مردم برخاسته و سعی در احقاق حقوق ایشان مقابل دولت‌های وقت نمودند. جریان این اشخاص که در طول زمان با نام عیاران، فتیان، اخیان، پهلوانان و ... شناخته می‌شدند، با فرازوفرودهای فراوان همراه بود؛ گاه مانند صفاریان موفق به تشکیل حکومت شدند یا همانند سربداران با پایه‌گذاری نهضت مقاومت و بیگانه‌ستیزی مقابل دشمن قد علم کردند، یا در کسوت پهلوان به دربار راه یافتند. اما آنچه همواره میان ایشان مشترک بود، پایبندی به اصول جوانمردی و حمایت از ضعفا بود.

با روی کارآمدن حکومت قاجار، مشکلات خارجی و کشمکش‌های داخلی شاهزادگان بر سر قدرت و بی‌کفایتی شاهان اوضاع کشور را مغشوش و ناآرام کرد. در این شرایط عامۀ مردم که همواره بدترین صدمات را متحمل می‌شدند، به دنبال مأمنی برای امنیت و حمایت بودند. مرام عیاری و جوانمردی را در این زمان می‌شد در صنف «لوطی‌ها» یافت. اما برخی عوامل این قشر را از مسیر فتوت منحرف کرده و به سمتی سوق داد که بیشتر آنها نه‌تنها کارکردشان به عنوان مدافعان ضعفا از دست دادند، بلکه به معضلی برای طبقۀ رعیت تبدیل شدند که خود از آن برخاسته بودند. در این کتاب افزون بر معرفی و بیان ویژگی‌های این صنف، معنی جوانمردی و تفاوت آن با نالوطی‌گری و ناجوانمردی و مسیر طوالی که لوطیان در عصر قاجار پیمودند، در دو بخش نقش سیاسی و اجتماعی آنها شرح داده شده و در پایان به جایگاه این قشر در هنر و ادبیات پرداخته شده است.

بخش نخست کتاب اختصاص به شناختن لوطی دارد. در این بخش به مباحثی چون تعریف لوطی در لغت و اصطلاح، پوشاک، آرایش صورت، ابزار و اسباب، سلسله‌مراتب، زبان و ادبیات، تفریحات، مذهب و عقاید و .... لوطیان پرداخته شده است.

لوطی‌ها بیشتر به شکل گروه یا دسته‌هایی بودند که در رأس آنها رهبری منتخب تحت عنوان لوطی‌باشی قرار داشت و همین سازمان‌دهی آنها را قادر می‌کرد در امور سیاسی تأثیرگذار باشند. اما ناآگاهی و عدم داشتن دیدگاه ژرف نسبت به مسائل سیاسی موجب شده بود حضور لوطیان در عرصۀ سیاسی سطحی بود و عموماً به عنوان نیرو و سپاه عناصر صاحب قدرت نقش‌آفرینی می‌کردند. فصل دوم اختصاص به بررسی نقش سیاسی لوطی‌ها در دورۀ قاجاریه دارد.

لوطی‌ها را در هر قشر و طبقه‌ای می‌شد یافت. به دلیل این گستردگی نیز دسته‌بندی‌های مختلفی از آنها ارائه شده است. این اتفاق نظر وجود دارد که آنها بازماندگان عیاران و فتیان بودند؛ اما در این عصر فرهنگ جوانمردی رو به اضمحلال رفت و گروه‌هایی که به لوطی معروف بودند، در حقیقت پنطی‌هایی بودند که با ایجاد شرارت و آشوب موجب ناامنی و عدم آسایش مردم عادی می‌شدند. آنها تقریباً در هر معرکه‌ای حضور داشتند و مرتکب جنایاتی می‌شدند که از سایر مردم جامعه برنمی‌آمد و در کل به شرارت بیشتر معروف بودند تا مروت. عملکرد لوطیان و نقش اجتماعی آنها در دورۀ قاجاریه در فصل سوم بررسی شده است.

فصل پایانی کتاب به بررسی نقش و حضور لوطی‌ها در هنر و ادبیات اختصاص یافته است. در این فصل دربارۀ مباحثی چون لوطی‌ها و نمایش آنان، اشعار مربوط به لوطی‌ها، رقص و زبان لوطی‌ها و حضور لوطی‌ها در ادبیات نکاتی ارائه شده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

فصل اول: لوطی کیست؟

فصل دوم: بررسی نقش سیاسی لوطی‌ها

فصل سوم: بررسی نقش اجتماعی لوطی‌ها

فصل چهارم: هنر و ادبیات

منابع و مآخذ

نمایه