معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

بررسی متون باستانی و زبان‌های ایران باستان و به‌ویژه زبان اوستایی که مهم‌ترین آنهاست، به آن دلیل اهمیت دارد که تنها به این وسیله می‌توان به فرهنگ و آیین و اندیشۀ ایران باستان پی برد که سبب شناخت بیشتر فرهنگ و زبان فارسی امروز می‌شود. رسیدن به این مهم تنها با ترجمۀ دقیق از متن امکان‌پذیر است. با توجه به اینکه «مهریشت» از یشت‌های مهم و کهن است، تمام ویژگی‌های خاص یشت‌ها را حفظ کرده و در ستایش ایزد مهر است، به دلیل آنکه دومین یشت بلند «اوستا» است و دارابودن دایرۀ واژگانی متنوع و وسیع، برای شناخت و ارزیابی این زبان ارزنده است.

یکی از بخش‌های «اوستا» یشت‌ها هستند که بعد از گاهان، قدیمی‌ترین بخش اوستا محسوب می‌شود. واژۀ یشت در «اوستا» از بن کلمۀ یسنا است و در معنی هم با آن یکی است؛ یعنی ستایش و نیایش و پرستش و فدیه. بیشتر یشت‌ها دارای اسامی ایزدانی است که سی روز ماه نیز دارای اسامی آنان است. اسامی این سی ایزد یا فرشته که روزهای ماه در تحت حمایت آنان است، برخی از یشت‌ها فقط با اسامی ایزدان نام‌گذاری شده، اما مندرجات آنها درباره آن ایزد نیست. تقسیم‌بندی هر یشت به بندها که در چاپ‌های کنونی «اوستا» معمول است و در نسخه‌های خطی دیده نمی‌شود، از ابداعات دانشمندان اوستاشناس عصر حاضر و به منظور سهولت استفاده و ارجاع است.

در «مهریشت»، مهر به همۀ مردمان، از هر طبقه‌ای که او را نیایش می‌کنند توجه می‌کند و در اصل به همۀ طبقات جامعه تعلق دارد. او ناظر و مراقب تمام اشکال پیمان میان مردمان است، هم پیمان‌های ارادی و هم غیرارادی و همۀ مردمان آرزو می‌کنند که او برای یاری، گشایش، پشتیبانی، بخشایش، درمان، پیروزی، سعادت و اهلایی به سوی آنها بیاید. دهبدان هنگام جنگ و جنگجویان بر یال اسبان و بزرگان قبیله، ده و خانواده و شهریاران او را می‌پرستند و امشاسپندان و اهورامزدا به او ایمان آورده‌اند.

«مهریشت» در 35 «کرده» یا بخش و 146 بند بوده و صورت فارسی میانه از نام روز دهم از 21 یشت «اوستا» می‌باشد، در تقویم سی‌روزۀ زردشتی، روز شانزدهم ماه به مهر اختصاص دارد. مانند تمام متون اوستایی، «مهریشت» متعلق به یک فرهنگ شفاهی شعرآیینی است که ریشۀ آن به تمدن ماقبل تاریخ هندوایرانی می‌رسد. «مهریشت» یشت دهم «اوستا» و از یشت‌های مهم و کهن است که تمام ویژگی‌های خاص یشت‌ها را حفظ کرده و در ستایش ایزد مهر است. «مهریشت» دومین یشت بلند «اوستا» است و به دلیل دارابودن دایرۀ واژگانی متنوع و وسیع، برای شناخت و ارزیابی زبان اوستایی ارزنده است.

مطالعۀ این یشت افزون بر متن گرشویچ، بر مبنای متن گلدنر، ترجمه‌ها و یادداشت‌های پورداود، واژه‌نامۀ بارتلمه، دستور زبان اوستایی جکسن، هوفمان، رایشلت، کلنز و ابوالقاسمی بوده است. در اینجا ضمن وفاداری به متن اصلی، ترجمه‌ای ارائه شده که مطابق با ساختار نحوی و واژگانی زبان فارسی امروز باشد. پیش از ترجمۀ متن، دیدگاه‌های مختلف و در موارد خاص نظرات مترجمان گوناگون متون اوستایی مطالعه شده است. شرح مفصل هر واژه بررسی شده و سپس مواردی که به‌ویژه با نظر گرشویچ مغایرت داشته و در بخش یادداشت‌ها اشاره شده است.

فهرست مطالب کتاب:

* پیش‌گفتار

* مقدمه

مهر

مهر در هند

مهر در غرب

مهریشت

* متن اوستایی

* آوانویسی

* برگردان به فارسی

* یادداشت‌ها

* واژه‌نامه

* کتاب‌نامه